Muddling through ?

Eg hadde eit barnebarn på besøk og samtalen for så vide, som den gjerne gjer når ein skjeldan møtest.

Den kom og inn på det dagsaktuelle med born og ungdom som slit med livet sitt, og derfor hamnar på sidelinjene i livet. Årsakene kan vere mobbing gjennom mange år, vanskar i heimen med foreldre som ikkje ser dei, og som difor gjer dei til lette offer for feil miljø. Slik vi har sett det i media i mange saker i dei siste åra.d

I mi tid på skulebenken lærde eg eit engelsk uttrykk som lyder slik ; muddling through", som på vårt mål tyder noko ala "å rote seg. 

Mitt intrykk av mange born og unge sitt liv er  ein" muddling through " kamp. Og hjelpa dei treng er ikke  alltid lett å finne. Då kan det lett  for mange verte ein einsam kamp å kome seg gjennom livet.

For mange kan det verte mykje mørke skyer i livet. Lite av blå himmel og varm sol. Desverre.

Det var vel eit resultat av samtalen at det i natta etterpå dukka opp i meg første strofa av refrenget i ein svensk song.

" någon stans  bland alla skuggorna Jesus."

Når morgonen kom dukka natta si strofe opp att, og det enda med eit søk på nettet etter songen, og der fann eg ikkje berre den eine strofa, men og tre vers. Svenske  Einar Ekberg var opphavsmannen til songen, der han skildrar at livet ikkje alltidt er lett og lyst, istaden  kan det vere tungt og fullt av mørke skyer. 

Desverre trur eg at refrenget si løysing på dei tunge dagane med at Jesus står der i skuggane,  vert litt for enkel. Eg trur han må ha hjelp. 

Ordet, Guds Ord både i det gamle og det nye testamentet fortel at det er vi, hans tenarar på jord som har den oppgåva.  Frå Bibelen sine første  sider til dei siste finn vi eit grunntema som heiter kjærleik, nestekjærleik.  Jau, inne i skuggane står nok Jesus med si hjelp  til dei som slit, ja,til oss alle, men: det er vi som har fått utdelt to føter, to hender  og eit stort hjarte. Og  det er oss Jesus ber om å ta dei i bruk  i nestekjærleikens teneste. Då kan mange mørke skyer lette, og dei som slit kan igjen oppleve sola sin varme kome frå revner i dei mørke skyene. 

Trur eg.

Oktobermorgon

Tidleg oktobermorgon. Morgonen sine nyhende i media er slått av og eg sit i stolen min framfor vindauget. Det vart meldt om at det skulle verte nedbør denne morgonen, men det er i sofall ikkje mykje av det enno. 

I fjellet og ved åsane bortom fjorden ser eg skoddedottar strekkje seg ut denne morgonen. 

Og på bordet utanfør døra er småfuglane i gang med morgonmåltidet. Det er reinska solsikkefrø eg byr dei. 

For meg er det ei stor hygge å ha desse små gjestane gjennom dagane. Tre sortar meiser er dei flittigaste gjestane. Kjøtmeis og blåmeis. Så kjem spettmeisene,  og då må dei andre vike unna ei stund til til dei er forsynte. 

Gråsporven er ikkje åleine når han kjem på vitjing. Dei er gjerne ein  ei heil hærskare på ti  til tjue stykke, og då går solsikkefrøa unna i ei fart. Og når dei er forsynte tek dei turen til fuglebadet mitt borte ved verandarekkverket. Då fyk vatnet som ei sky rundt dei når karet er fullt av fugl som tek morgonbadet.

Skjeldnare gjestar er den varsame raudstrupen. Men dompappen  toler ikkje konkuranse ved matfatet. Kom ikkje her, her er det eg som rår no.

Er vi lik fugleverda vi menneske også?

Nokre trivst best når dei er mange ilag, andre er av det varsame slaget som ikkje trengjer seg på. Andre att er som dompappen. Her er det eg som rår no !

Men fleirtalet er vel som meisene som er vel forlikte med kvarandre.

Ja, mangt kan ein undre seg på her innan for glaset, medan minutta og timane går, ei tidleg, litt grå, morgonstund.

Ei kveldsbøn

Eg kom over denne teksta, denne bøna då eg var inne på PoesiRingen på Facebook i kveld. Den er skriven av Hans-Olav Mørk til hans ven, presten Øyvind Frisvold som var alvorleg sjuk, og  den vart framførd i gravferda hans.

Eg kjende at orda, bøna,  gjorde noko med meg. Eg kunne kvile i orda,  gjere dei til mi eiga kveldsbøn.

Kanskje kan også andre finne glede i denne kveldsbøna av Hans-Olav Mørk.

Hold oss trygt i hånden, Gud,

gjennom denne natten.

Gi oss fred og hvile, Gud,

når vi går til ro.

Takk for dagen som er gått,

for at du var med oss.

Nært, som en usynlig vind,

ga du håp og tro.

Vær hos dem vi elsker, Gud,

alle du har gitt oss.

Takk for alt de ga til oss.

Takk for alt de er.

Du som våker over oss, 

trofast gjennom natten,

følg oss inn i nattens land,

og gå med oss der.

Noen har det vondt i natt.

Sitt hos dem som lider.

Bli hos dem til dagen gryr

og de finner fred.

Vær hos oss i morgen,  Gud,

alle våre dager.

Med vår hånd så trygt i din

legger vi oss ned.

Metafysisk ?

Ei av lesetekstene ved gudstenesta i dag var frå Profeten Esekiel kap. 37, der profeten får sjå ein dal full av tørre bein, og han vert beden om å tale profetord  til dei, og då vert  beina atter dekte av av kjøt og hud, og får livsande igjen. Det har gjerne vore tolka som eit teikn på israelsfolket, men kan like gjerne vere eit teikn på alle menneske, av alle folkeslag si framtid.

Sidan mi kjære døydde har eg tumla med døden sitt mysterium. Kva skjer når vi døyr. Ikkje med kroppen, den vert lagt i grav for å gå attende til jord igjen, men kva med anden, - og sjela ?

Forfattaren Jon Fosse,  les eg, var oppteken av ein annan stor forfattar, Tarjei Vesaas. Og eg finn likskapar mellom det dei to skriv, både i poesi og forteljingar. Eg opplever at Vesaas i sine romanar og poesi tendrar inn på det uforklarlige. På metafysiske opplevingar.

I reklamen for Jon Fosse si siste bok - Vaim - stod det at boka innheldt litt mystikk. Eg vil heller sei at den inneheldt litt metafysikk. Eller, opplevingar som er over grensa til det ufattelege, det vi elles oppfattar som det verkelege, reelle livet. 

Som kristne held vi for sant noko som ikkjetruande vil sei er umogeleg. At Jesus  sigra over døden og braut grava sitt mørke, det manglar erfarte bevis , fakta,  sjøl om nokre utvalde fekk erfare den oppstadne. Eg vil ikkje kalle det mystikk, men kanskje var det ei metafysisk oppleving. Ei uforklarlig oppleving av at ein som var død og gravlagd,  likevel, brått,  står der lys levande framfor dei som fekk oppleve det. Og i gudstenesta i dag var det nettopp Jesus si makt til å gjere dette uforklarlige,  å kunne gi livet attende til den døde dottera til synagogeforstandaren som var evangelieteksta.

Eg har ikkje lese alle Jon Fosse sine bøker, men i nokre av dei siste han har skrive, Morgon og kveld, Kvitleik og no i Vaim, skrid Fosse over grensa for det sansbare og verkelege,  og over i det metafysiske landskapet. 

I Vaim er det Elias som opplever at det bankar på døra, uten at der står noko utanfor, før venen Jatgeir står der. Då Elias seinare møter nokre andre menn får han høyre at Jatgeir har drukna lenge før han stod utanfor Elias si dør. 

I Morgon og kveld , og i Kvitleik er det den alt døde si oppleving etter døden Fosse fortel.  

I jødisk tenking forlet ikkje sjela kroppen før etter tre dagar, noko som gjer at Jesus kan vekke døde,  som Lasarus og gjenta i dagens tekst, opp til nytt liv. 

I morgon og kveld opplever den døde Johannes å sjå ned på si eiga gravferd i det den årelause båten fører han bort.

Og eg undrar meg, kva er det for slags opplevingar det er som ligg bak hjå Fosse, sidan desse emna kjem fram i bøkene hans .

Opplevingar der det vonde ikkje er tilstades, berre fred.  Slik mordaren Asle i Trilogien og opplever freden då han vert hengd i Bjørvin for sine tre drap.

Og i teksta frå Esekiel eg las idag, får alle turre bein ein kropp og vert levande igjen. Same kva liv dei eingong levde.

Og spørsmålet som heng att i meg handlar ikkje om orda eg har sagt mange gonger ved ein gravkant, at til jord skal du verta, og av jorda skal du atter stå opp. 

Men kva skjer med oss når vår ande forlet oss og vi døyr , og det som er EG, eller VI, forlet kroppen vår og går attende til Han som eingong gav oss livet.

Er det lov å undrast ?  Svaret får vi vel først når det eingong skjer.

Og siden ....

Livet vende eit blad for meg då mi kjære vart henta og eg fekk ei grav å gå til. Eg har alltid, helt frå barndom og ungdomen hadde glede av bøkene si verd. Før var det mykje forteljingsliteraturen  som rådde grunnen, men i dei seinare åra har også lyrikken opna sin rike verd for meg.

Hans Børli sin lyrikk har sin heim i eit landskap som ikkje er mitt, i skoglandet aust om fjella.. Ikkje mellom fjella og dalane i fjordlandet her vest.  Likevel gir han meg mange gode stunder med poesien sin.

Som dette : Selv den mørkeste midnattstime. 

Er det eit av siste versa i Openberringsboka som er bakgrunnen for orda hans ? 

Selv den mørkeste midnattstime

vet at sola alltid er

på andre siden, at

snøen på toppene snart

skal gløde i gry av dag,

dyrene som jager i mørkret

søke til hulen. Dette

vet natta. Og hjertet

deler denne vissheten 

en liten tid. 

            Og siden ?

Siden skal grensen slettes ut.

Kløften fylles igjen. Loddene 

fjernes fra vekten.

Tyngde skal ikke vere mer,

heller ikke rop og adskillelse,

for grensen er slettet ut.

Livets og Dødens land

forenet ved en skinnende bro

av fiksstjerne-lys.

                           Ingen

behøver lenger

lys fra sol

eller skinn fra lampe,

 For Guds ansikt lyser.

Natt skal ikkje vere meir, og dei treng ikkje ljos av lampe eller sol, for Herren Gud skal lyse over dei. Op. 22.5

Yes !

No har eg prøvt det, og veit kor det kjennest !

Det å ikkje ha lov til å setje meg bak rattet i min eigen bil, starte den, setje den i gear, sette foten mot gaspedalen og køye meg ein tur. I ni månader har eg vore hindra frå det, men i dag hende det. Eg kjende nok på ei uro idag før son min køyrde meg til biltilsynet. Ville der ligge ei enno ei hindring i vegen for at eg fekk fornye førarkortet?  Men nei, kvinna bak skranken var smilande og blid, og brått stod eg med eit fornya førakort i handa. Og på heimturen sat eg sjølv bak rattet. For første gong etter ni månader.

Eldste bror min frykta for at han skulle oppleve å misse retten til køyre bil. Den opplevinga slapp han å erfare. Det var det.eg som fekk. Men eg har vore heldig, familie og vener har stilt opp for meg når eg trong skyss, men nokre kilometer med bruk av apostelane sine hestar har det nok likevel vorte  i denne tida. Men no er det over, sola kikar igjen fram frå skyene. Ni månaders ørkenvandring er over.

Vinter på veg

Medet mitt, Snøhornet, fortel meg denne morgonen at vinteren nærmar seg. Toppen av fjellet lyser kvitt i sola denne morgonen.  Truleg var det kvitt i går også, men då var fjellet gøymt i regn og skodde. I går var det vind frå nord og nedbør som rådde, men no lovar værmeldarane at  vi får sørlege og vestlege vindar, blå himmel med sol og litt varmare vindar. Hausten har meldt seg. Sjølv om trea framleis har si grøne drakt, så vil nok lauvet etterkvart skifte farge til gult, raudt og brunt. Og til slutt, om nokre veker, vil trea stå der med nakne greiner. Då bankar vinteren på døra med sitt kvite snøteppe. 

Så snøen på toppane denne morgonen er nok berre det første varselet om kva som er på veg.

Von i hangande snøre

Det er von i hangande snøre  -  høyrde eg ofte min far sa når han var ute med færingen for å prøve fiskelukka med pilken  eller munnvadet langs strendene.

I jula gjekk eg overende på veg ned ei trapp. Eg kom raskt til meg sjølv att, liggande på golvet. Men fylgjene av fallet tok si tid. Det vart doktorbesøk og sjukehusopphald der det vart leita etter årsaka til fallet. Det enda med at eg fekk operert inn ei lita brikke i bringa som skulle overvåke hjarterytma mi i eit halvår framover. Og i det halvåret fekk eg påbod om å nytte apostelane sine hester, og la bilen stå. Halvåret gjekk utan at noko hjarteproblem vart registrert, og då ville eg gjerne byrje å nytte bilen min igjen. Men nei, så enkelt var det ikkje, for førarkortet mitt var gått ut og eg måtte fornye det, og til det trong eg, gamal som eg er, ein helseattest. Og det ville ikkje legen min skrive ut før legane på dei to sjukehusa eg hadde vore innom hadde klarert at det kunne gjerast. Og det er ikkje gjort i ei handvending. 

Men no er det von i hangande snøre. Eller som eg brukar å sei, no lysnar det for Stad. For legane på sjukehus 2 gav si melding for fjorten dagar sidan. Og i dag, åtte og ein halv månad etter fallet, var eg på sjukehus 1 for ultralydundersøking av hjartet mitt.  Legen som stod for undersøkinga sa ikkje som ei på St.Olav fortalde meg, at ho kunne gje attest på at eg ikkje var hjartelaus. Men ho i dag fann ikkje noko gale, litt tjukke årar og litt lavt blodtrykk. Så no er det berre for meg å ta meg ein tur til fastlegen min og få meg den etterlengta helseattesten. 

Så kanskje, kanskje, får eg etter ni månader, endeleg ein dag, lov til å setje meg bak rattet på min eigen bil igjen. Det vert kjekt.

Det lysnar for Stad.

Det vågar eg å tru no.

Årsaka til fallet i jula ? Truleg var det eit blodtrykkfall. Slik vi såg det på fjernsynet at den svenske helseministreren brått fekk det, og gjekk ned for telling framme på podiet.

.

Stell godt med småfuglane

Mi kjære var glad i blomster og fuglar. Diverre har eg ikkje same grøne fingrane som ho, så der er ikkje mykje att av den blomeprakta som ho stelte med, korkje ute eller inne. Men kontakta med dei små med venger har eg prøvt å halde vedlike. Også i den varme årstida prøver eg å ha litt mat å finne for dei.

Og då helst slik mat som det ikkje vert for mykje søl av. Så eg har eit terassebord under tak utanfor verandadøra mi. På det har eg eit fat med avskala solsikkekjerner. Og eg har mykje glede av alle dei fjørkledde som kjem på vitjing der. Nokre er raske inn og ut att med eit frø i nebbet, medan andre tek seg god tid i matfatet.

Eg var uheldig og trakka av eit terassebord ein dag. For å ungå at nokon sette ein fot ned i holet, og fekk ei alvorleg skade, fann eg eit plastfat til å legge over. Dette sidan det er planar om å legge nytt dekke på terassen med tida.

Men no var naturen meir fornuftig enn eg. Den fann at dette plastfatet kunne få ei betre nytte enn å berre dekke eit hol i terassen.

Så då det kom ein hauststorm alt i august, så snudde vinden fatet opp ned, og let regnet fylle det til randa med vatten.

Og kva vart det då ?  Det fann dei fjørkledde ut. Det tok ikkje lang tid før den første heldt undervisning for dei andre om korleis dei skulle nytte det vassfyllte fatet til å ta seg eit bad. Det var ei flaksing med vengene så vatnet dreiv rundt han. Og dei har lært, no er det ofte fullt både i fatet og på kanten av det.

Det er mest gråspurv som nyttar seg av badekaret, tykkjer eg, andre artar nyttar det helst til å sløkkje tørsten. Eg må berre passe på å etterfylle med vatten når regnet let vente på seg.

Månelys

Det høyrdest ved nott eit dunder på dør. Og husbonden vaknar og spring fram og spør, Kva er det som belar?

Slik byrjar Per Sivle diktet "Varde" som handlar om krig, ufred og vardevakt.

Eg vakna brått natt til idag, ikkje av dunder på dør, men av noko som lyste meg i augene der eg låg i min beste sømn i senga. 

Det var fullmånen som sende sitt lys inn til meg og lokka meg opp frå sengevarmen og ut i den milde septembernatta, sengakledd som eg var. Men det var vel ei lita fare for å verte obsevert og skulda usømeleg åtferd på den tid av døgnet,  då andre helst låg sovande under dyna.

Det var dette som lokka meg ut i septembernatta. Fullmånen hengande lavt over Hovdeåsen, og det svake omrisset av fjella i nattemørkret. 

Ikkje lenge etter at eg hadde funne senga att, så var månen borte bak Helgehornet.

Og så, i kveld skulle det vere måneformørking.Det måtte eg då prøve å fange eit bilete av. Men det var ikkje like enkelt å greie, som det eg fekk til sist natt.

Først skulle månen kome over fjella i aust, og så skulle ikkje skyene gøyme han. Den raude månen som var lova, såg eg lite av. Og sjølvsagt måtte han gøyme seg i skyene,.

Men til slutt dukka han opp så eg fekk mitt foto. Men då var det ikkje store biten  att av den fullmånen som jordskuggen enno gøymde.  Så då får eg berre sei, betre lukke i neste måneformørking. Kva tid no vert.

 

Ro stilt langsmed landet

Henrik Straumsheim vaks opp i Sykkylven, men fekk sitt yrkesliv som lærar og folkehøgskulestyrar i mi heimbygd. Han skreiv mange dikt. Mellom dei mest kjende er dette - Ro stilt langsmed landet. Og det har fylgt meg frå ungdomen av. Men korleis eg les det har nok endra seg med åra.

Ro stilt langsmed landet, 

for kvelden er nær,

den annsame dag er til ende.

Du kjem ifrå langferd

og no er du her, 

og strendene tykkjest deg kjende.

No er du på heimferd,

det rodnar i vest, 

og byene spaknar mot kvelden,

og tindane låner

ein kvervande rest

av ljoset frå soleglads-elden.

Då skimrar ei stjerne

i drøymande sjø,

då kviskrar ei båre mot stranda

og voggar deg inn

mot ei eldgamal stø

der ætter i aldrar har landa.

Ro stilt langsmed landet

med glede i sinn

om skuggane legg seg på fjorden,

sving opp imot støa,

legg årane inn, 

og så kan du takke for roren.

Eg møtte ei ein dag som eg, då eg var i mitt 16.år, hadde vore elev saman med i eit folkehøgskule år. No når vi var  komne i vårt 84.år, må det kunne seiast at vi har hatt ei langferd bak oss i livet. No nærmar eg meg den eldgamle støda der ætter i aldrar har landa.

Men enno sit eg ved årane. Kor lang ror eg har att, er meg ukjent. Det kan framleis vere år att av min ror .Men ein dag er eg framme og kan svinge opp imot støa og legge årane inn. Då er tida komen for å takke for roren.

 

Ei and, fleire ender

Vi har fått nokre nye fuglar på besøk, av og til. Dei kjem snatrande og ruslande på inspeksjon av plenen. Det er nok noko etande dei er ute etter å finne for dei er ofte ned i marka med nebbet. 

Men undringa mi var kva slags fuglar dette var. Og nettet gav svar.  Det er indiske løparender. Opphaveleg frå dei indonesiske øyane. Løparender fordi dei heller spring enn flyg. 

Og som mat er dei glade i insekter og sniglar, og det er kanskje derfor grannen vår har skaffa seg desse tre, for brunsniglar det har vi rikeleg av.  I tilegg skal dei vere flinke eggleggarar, men ikkje i reir, dei berre slepper dei frå seg der dei går. Så det kan verte eit arbeid å sanke, leit opp egga deira.

Augustkveld

Så er også i år august månad på hell. Dei lyse sommarkveldane er over, no mørknar det ute nå kvelden sig på. Om ikkje mange dagane blar vi over kalendarane til den første haustmånaden,  september. Og ein morgon får vi sjå kvit snø på fjelltoppane, og trea sine lauv skifter farge frå grønt til raudt, gult og brunt. 

Før mørkret og natta heilt sigra i kveld, var der over fjella eit gjenskin av dagen sitt lys mellom skyene i vest.

Då dukka desse  orda til Olav Mosdøl sin kveldssalme  opp i minnet mitt.

Det syng så vakre tonar gjennom kvelden

 når himlens Herre samlar ljost inn.

Dei siste ljodar døyr i avdagsskjelven

og skaparhender lange skuggar bind.

I kveldens røyst det ligg ei stille minning

om Herrens fred til alle han har kjær

Dei milde strålar er ei kjærleg helsing

til vener som han no vil stige nær.

Ver still mi sjel lat songen meg få binde

ein gullan tråd av bøn i himlen inn.

Ver audmjuk sjel så du kan vegen finne

og eige arv der æveljosa skin.

Kjente jeg deg?

I dag skulle eg feira mi kjære sin 78års dag, men no er det alt 4. året sidan ho gjekk bort av krefta ho vart råka av.

Ho var ung då vi vart eit ektepar

Ho mangla nokre få dagar på å fylle 18 då ho stod brud i Veøy kyrkje, og tidleg vart ho mor.

Men ho hevda alltid at vi to var meint for kvarandre, sjølv om nok ikkje alle dagar i samlivet var like enkle å handtere. Tidleg mor, dårleg økonomi dei første åra,  og den utdanninga ho hadde ynskt seg, fekk ho ikkje.  Men aldri høyrde eg henne klage. 

Det er med ei  djup takksemd  eg sit att etter samlivet med henne som var meg så kjær.

Likevel, det står ikkje til å nekte for at sidan ho gjekk bort, så har eg ofte granska mi rolle som hennar make i dei åra vi fekk saman. Ofte er det i netter når svevnen let vente på seg.  Det er nok ikkje alt eg kan rose meg av overfor henne, desverre. Der er nok mykje som skulle vore usagt og ugjort. Men som Arnulf Øverland skriv i sitt dikt. Ei hustavle. 

Der er en sorg i livet som inger tårer kan lette. Det at det var for sent da du skjønte dette.

Og her er det Rolf Jacobsen set ord på noko han kjente på då hans kjære Petra gjekk bort. Og som eg kjenner meg att i når eg i stille stunder minnast henne som gjekk bort i 2022, men som framleis er mi kjære Bodil.

Kjente jeg deg

egentlig. Noe

du aldri  fikk sagt

eller, vi lot ligge. Halv-

tenkte tanker. En skygge

som strøk over ansiktet.

Noe i øynene. Nei 

jeg vil ikke tro det. Natten

har ingen lyd. 

Bare rare tanker. Ord

som stiger opp av søvnen:

Kjente jeg deg 

Ildfluene

Det var den aftenen med ildfluene

vi stod og ventet på bussen til Velletri

at vi så de to gamle som stod og kysset

hverandre under platantreet.

Det var da 

du sa, halvt ut i luften,

halvt til meg:

Den som har elsket lenge

har ikke levd forgjeves.

Rolf Jacobsen

Så vert dei verande desse tre. 

Tru, von og kjærleik.

Og størst av dei er kjærleiken.

1. Korintarbrev kap.13, vers13

 Brevskrivar : Paulus frå Tarsus.

Plutselig i desember

Mi kjære og eg skulle ha feira 60års brullupsdag i dag. Ein strålande varm augustdag i 1965 sa vi ja til kvarandre i Veøy kyrkje, og byrja på vårt samliv. Eg hadde gledd meg og sett fram til 60års feiringa, men slik gjekk det ikkje. I mars månad i 2022 sigra kreftsjukdomen og ho sovna inn. Og eg fekk ei grav å gå til. Sidan har dagane mine innimellom vore prega av sorga, saknet og vemodet.

Eg møtte ei som hadde vore enkje nokre år, og ho spurde kor det gjekk. Eg fortalde om saknet. Det vil du alltid ha med deg, sa ho, det vil minke men vert aldri borte. 

Eg har byrja fylgje tidlegare biskop i Hamar, Solveig Fiske, på Fjesboka, og i hennar tankar inn mot natta, kom og  lyrikaren Rolf Jacobsen inn i min synsvinkel. Og hjå han har eg funne mangt som finn atterklang i meg. Her kjem eit av dei. Eg kjenner meg att i hans tankar der han står ved si kjære Petra si grav, slik eg i mine tankar står ved mi kjære  Bodil si grav. 

Plutselig i desember. Av Rolf Jacobsen.

Plutselig. I desember. Jeg står til knes

i sne.

Snakker med deg og får ikke svar

du tier.

Elskede, så er det altså hendt. Hele livet 

vårt,

smilet, tårene  motet. Symaskinen din

og alle arbeidsnettene, Reisene våre,

tilslutt: 

- under sneen, Under den brune 

kransen.

Alt gikk så fort. To stirrende øyne. Ord 

jeg ikke forsto, som du gjentok og 

gjentok.

Og plutselig ingenting mer. Du sov.

Og nå ligger de her.  Alle dagene, 

sommernettene,

druene i Valldolid, solnedgangene i 

Nemi

- under sneen,  Under den brune

kransen.

Lynsnart som når en bryter slås av

blir alle billedsporene bak øyet

tonet ned,

visket ut av livets tavle, eller blir de

ikke?

Den nye kjolen din, ansiktet mitt, trappen 

vår

og alt du bar til huset. Er det borte?

 - under sneen, Under den brune

kransen.

Kjæreste venn, hvor er vår glede nu

de gode hendene, det unge smilet,

hårets lyskrans over pannen din, ditt

mot og dette overskudd av liv og 

håp ?

- Under sneen. Under den brune 

kransen.

Kamerat bak døden. Ta meg ned til deg.

Side ved side. La oss se det ukjente.

Her er så ødslig nu, og tiden mørkner.

Ordene blir så få, og ingen hører mer.

Kjæreste, du som sover, Evrydike.

- Under sneen. Under den brune

kransen.

Lærdom

5.august. Tja, kva skal ein seia til det?

I dag byrjar eg nedtellinga på mitt 84. år, så får eg med tida sjå kva det fører med seg.

Kanskje er det på slike dagar at livet, og erfaringane frå dei mange dagane og åra før, får lov å melde seg på. Ein kan ikkje gjere noko med dei. Dei står der i minnet, både det gode og det vonde som eg gav,  og fekk.

Eg har, sidan unge år, bore med meg visdommen i Arnulf Øverland sine tre vers, som han kalla Hustavle.

Der er en lykke i livet

som ikke vendes til lede

Det at du gleder en annen

det er den eneste glede.

Der er en sorg i verden

som ingen tårer kan lette.

Det at det var forsent

da du skjønte dette.

Ingen kan resten av livet 

stå ved en grav å klage.

Døgnet har mange timer.

Året har mange dager.

Eg kom over nokre vers av Alf A Sæther som er inne på noko av same livserfaringa, livsvisdommen. Det tek eg med meg inn i dagane framanfor, når eg skal telje ned dei 365 til neste årmålsdag.

Så får roden på himmelen vi fekk her ein kveld,  stå og lyse over desse orda.

Og minnet om henne eg fekk dele dagar og år med, få ungdoms dagar til dei gråe hår.

Å elska 

er å vere stille

nesten heile tida

og ha varme hender.

Å elska 

er ikkje å vakta,

men å sjå ein annan veg

til rett tid.

Snakk ikkje om ekstasen

når du meiner 

kjærleiken.

Dei bur på kvar sin stad

og møtast

skjeldan.

Snakk heller 

om å gå til fots

gjenom ti tusen kvardagar

og aldri halda opp

med å vera den rette.

Å elska

er å tenna lys

og tørke tårer,

natt og dag.

"Sukk"

I jula hadde eg eit fall under vitjinga hjå mi eldste dotter. Vel heime i romjula vart det vitjing hjå doktor som igjen førde til nokre dagar på nærsjukehuset der hjartet mitt stod i fokuset. Og når nyåret var over fekk eg  på sentralsjukehuset innlagt eit lita databrikke i bringa for å overvåke korleis hjartet mitt fungerte.  - og med seks månaders karantene for bilkøyring.  Har eg merka noke hjarteproblem desse seks månadane  ? Nei, ikkje i det heile, og det er då positivt.  Positivt har det og vore at born og gode frendar har gitt meg skyss når eg har hatt trong for det. Og at eg i desse vekene utan førarkort har fått nytte apostlane sine hestar i større grad enn før, må og kome ut på den positive sida.

Men når no dei seks månadane er over, er eg ikkje like nøgd med situajonen. Eg vil gjerne få løyve til å setje meg bak rattet igjen, men nei. Det er ikkje så enkelt.

To gonger har eg vore med lege for å få helseattest for fornying av førarkortet, som gjekk ut i karenstida. Men nei, det kunne han ikkje gje meg. Han hadde ikkje fått melding frå sjukehuset på at han kunne gje meg det, sjølv om eg, atten dagar over karenstida fekk telefon frå sentralsjukehuset på at alt var i orden og eg kunne byrje å køyre att.

Etter kontakt med sjukehuset fekk eg til svar att det var ferietid, men legane skulle sjå på det når ferien var over, og august hadde byrja. Men mi sak låg nok inkje øverst i bunken. Og når dei hadde gjort sitt, så var det  legane på lokalsjukehuset som så ville ta kontakt med meg, men heller ikkje der ville mi sak  ligge  først i bunken. Og når dei med tida hadde hatt eit møte med meg og gitt meg resultatet av dei seks månadane, så ville dei sende resultatet til min journal hos fastlegen.. Då først kunne eg kontakte han for å få min helseattest, med vona om å få fornye førarkortet mitt, og kunne setje meg bak rattet i min eigen bil att.

Då hadde det vore fint om eg kunne gått inn på mi side i Helsenorge og få sjå når fastlegen hadde fått meldinga inn på min journal, men nei, det går ikkje,  for HelseMidt gir ikkje tilgong til pasientane sine journalar, slik dei andre helseområda gjer.

Seks månader køyrekarantene fekk eg. No har eg byrja på den åttande månaden og framleis veit eg ikkje kor lenge det skal gå før eg igjen har eit gyldig førarkort. Sukk. Er det dette ein kallar byråkrati ?

.

Rødven kyrkje

Møre og Romsdal har 3 stavkyrkjer, av dei har Nordmøre 2 og Romsdal 1.  Og den eine er Rødven stavkyrkje. Der var vore to tidlegare kyrkjer før den som no står på kyrkjestaden ved Rødvenfjorden. Ei frå omlag1100-talet og ei frå omlag1200-talet, som så vart vølt og utvida omlag år 1600. Og i 1907 kom der ei ny kyrkje, og den gamle gjekk ut av bruk for kyrkjelyden.

Og no i slutten av juli fekk eg gleda av å vitje den siste av fylket sine tre stavkyrkjer. Grip og Kvernes hadde eg gleda av å vitje i fjor sommar.

Innvendig er kyrkja prega av at ho har vore ei luthersk kyrkje soknekyrkje sidan reformasjonen vart innført i landet av den danske kongemakta på byrjinga av 1600-talet. Der er lite att av hundreåra som katolsk kyrkje, men svært interesant å kome inn i den og oppleve korleis det var i dei gamle kyrkjene.  Små, mørke og lavt under taket. Og kjenne på det omskiftet det måtte vere for kyrkjelydane å få kome inn i dei nye,  lyse og høgreiste kyrkjene som kom utover bygdene på 1800-talet.

Vandring i Valdres

Det er år sidan no at eg såg det lyst ut at det skulle opnast ein pilegrimsveg gjennom Valdres. Frå Hedalen stavkyrkje og vestover til Filefjell og St. Thomaskyrkja på Kyrkjestølen.

Denne første vandringa gjennom  Valdres fekk eg vere med på, og det vart ei stor oppleving. Ikkje berre naturen sette sine varige minne i meg, men og det vekelange fellesskapet med mine medvandrarar ser eg attende på med glede. 

Desse dagane møtte eg og for første gong orda i det vesle verset i den keltiske velsigningsongen. 

Kvar kveld stod vi ein ring og heldt kvarandre i hendene og song det vesle verset. Og sidan har det ofte tona i meg, slik eg lærde det den gongen i dei varme sommarkveldane under vandringa i Valdres.

Må din vei komme deg i møte

vinden alltid vere bak din rygg

solens lys leke på ditt kinn, 

regnet falle vennlig mot din jord,

og må Guds gode hånd verne om deg

til vi møtes igjen. 

Kyrios

Ein varm og solrik dag går mot kveld, og sin ende. Og for meg byrja den med, etter frukost, å gå dei 3000 stega heimanfrå og til kyrkja og kyrkjegarden. Blomane på mine to gravstader treng vatn no desse varme dagane. Etterpå fann eg roa inne i kyrkja. Eg er kanskje vorten litt katolsk etter år med vandringar i katolske Frankrike og Spania. Eg har fått ei vane med å tende lys i lysgloben, og teikne meg med krossteiknet i gudstenstene. Eg tykkjer det er med på å førebu meg på det som skal kome i den neste timen, og på veka som står føre. Og i dag fekk vi vere med på to dåp, ein liten gut og ei ung jente på 12 år.

Og som vanleg heldt prest Arne ei god preike, Denne søndagen var det vanskelege ordet "synd" temaet. Kjekt var det og å sjå at mange deltok ved nattverden.

Eit ord som har vore i tankane mine siste veka er det greske ordet Kyrios, som tyder Herre. Den kanskje første trusvedkjenninga frå dei Jesustruande i ein gudsteneste samanhang  er dette ordet Kyrios,  Jesus er Herre.

Noko som var omveltande, for den som hadde rett på den tittelen var keisaren, det var han som var Kyrios. Ikkje ein krossfesta hebrear. 

Så det var ein revolusjon av dei truande å setje den tittelen på den krossfeste og oppstadne Jesus Kristus

Rett nok hadde Peter på eit spørsmål frå Jesus om kven dei meinte han var, svara at han var Messias, Guds son.  Men Messias er ein jødisk tittel som tyder den salva, og på gresk er det ordet omsett til Kristus.

Attende til Kyrios. Før vår tidsrekning var det 70 menn i Aleksandria som dreiv og omsette dei  hebraiske skriftene til gresk. Den omsettinga har vorte kalla Septuaginta. Då møtte dei og Guds heilage namn, Eg er den eg er, det unemnande namnet som på hebraisk berre vert skrive med eit tetragram på 4 bokstavar, YHVH.

Korleis valde dei å omsette dette tetragrammet for Guds namn til gresk, jau ved nytte ordet Kyrios, Herre.

Eg tykkjer det er spanande når Paulus i Kollossarbrevet skriv at Kristus er den Herre,  (kyrios) de skal tena.

Kristus er Herre, er ei spanande trusvedkjenning for Jesustruande, også i vår tid. For kva har det å seie for meg, og for oss truande at Jesus er Kyrios, er Herre.?

Lys over lys

Biskopane som var samla i Nikea for 1700 år sidan, vart etter påtrykk frå keisaren, samde om ei felles trusvedkjenning for den kristne kyrkja. Noko som nok ikkje var så heilt enkelt, så mange sterke meiningar det var på kven Jesus Kristus var. Var han berre Gud, eller var han berre eit menneske som vi. Eller noko midt i mellom. Dei vart til slutt samde om ein ordlyd som alle dei ulike kyrkjene i sør, aust og vest kunne einast om.

Og som eg tykkjer har nokre ord med spenst i.

Her fylgjer det dei vart samde om når det gjeld Jesus Kristus.

Vi trur på ein Herre, Jesus Kristus, Guds einborne Son, fødd av Faderen før alle tider, Gud av Gud, lys av lys, sann Gud av sann Gud, fødd, ikkje skapt, av same vesen som Faderen. Ved han er alt skapt. For oss menneske og til vår frelse steig han ned frå himmelen, og ved Den heilage ande og av Maria møy vart han menneske av kjøt og blod. Han vart krossfest for oss under Pontius Pilatus, leid og vart gravlagd, stod opp tredje dagen etter Skriftene og for opp til himmelen, sit ved høgre handa åt Faderen, skal koma att i herlegdom og døma levande og døde, og hans rike skal vera utan ende.

Trusvedkjenning

Det er 1700 år sidan den Nikenske trusvedkjenninga vart vedteken av kyrkjemøtet i byen som då bar namnet Nikea. Noko sør for byen som då heitte Konstantinopel. Det var keisar Konstantin den store som kalla inn til kyrkjemøtet, då han kravde at dei frammøtte biskopane skulle verte samde om den kristne trua sitt grunnlag. Noko som ikkje var så lett korkje då, eller i dag. Kven var Jesus? Svaret på  det spørsmålet sprikjer nok også i vår tid, desverre. Ein Gud som er tre i ein og ein i tre er ikkje altid så lett  å fatte for tanken.

Ivar Aasen sine ord om at ei tru stydje oppunder, har nok mykje for seg.

Ei av dei første trusvedkjenningane finn vi i dei tre første versa i Hebrearbrevet, slik 2024  omsettinga gir dei att.

Mange gonger og på mange måtar har Gud i tidlegare tider tala til fedrane gjennom profetane. Men no i desse siste dagar, har han tala til oss gjennom Sonen. Han har Gud sett til arving over alle ting, for ved han skapte han verda. Han er utstrålinga av Guds herlegdom og biletet av hans vesen, og han ber alt med sitt mektige ord. Då han hadde fullført reinsinga for syndene våre, sette han seg ved høgre handa åt Majesteten i det høge. Slik vart han mykje større enn englane, for det namnet han har fått i arv, er så mykje større enn deira.

Skodda sig på

Det har ikkje vore så alt for mange solfyllte og solvarme dagar her vest ved storhavet denne sommaren, men i dag fekk vi ein. Det var litt kjøleg med skodde ned i fjella då eg byrja på vandringa mi til kyrkja i dag tidleg, men skodda rivna opp medan eg gjekk, og då kjende eg at eg kunne kledt meg litt lettare.

Det tok eg lærdom av, så vel heime att letta eg på habitten for resten av dagen. 

Men ingenting er å rekne med på mine kantar, heller ikkje været. Så no seinkvelden såg eg at havskodda var på veg inn Voldsfjorden. Det var berre litt av toppen på medet mitt, Sandhornet, eg såg over skoddehavet.  Og ikkje lang tid etterpå var det også borte, gøymt i grå skodde.

Då er det berre å vone at sola klarar å rive opp skodda i morgon førmiddag, så vi får endå ein varm og solrik dag her innfor Stadt.

Sommarnatt

Det mørkner over heien og natten stunder til.

Slik byrjar eit dikt av Arnulf Øverland.

Eg vart sitjande oppe lenger enn eg brukar denne julikvelden, og no sig natta på. På andre sida fjorden ser eg at gatelysa i heimane der vert tende. Og oppe på sørhimmelen lyser ein halv måne sterkare no enn då eg sette meg framfor vindauget for eit par timar sidan. Då kasta framleis sola sine strålar over åsen og fjellet sør om fjorden.

Du skal ikkje sova bort sumarnatta, ho er for god til det ... syng Aslaug Låstad Lygre. Eg trur ikkje eg kjem til å fylgje hennar oppmoding, det er nok snart tid for å krype under dyna for meg i denne sommarnatta.

Men i denne fine kvelden tok tankane sine eigne vegar, heilt til klokka no fortel meg at eg har passert midnatt, og har byrja på eit nytt døgn. Døgnet då min eldste bror skulle fyllt 89 år. Diverre så gjekk han bort for 3 år sidan.

Eg er berre eit steg

Desse orda er henta frå pave Frans sin sjølvbiografi, slik eg fann dei i den katolske kyrkja sitt magasin St. Olav.

Omsettinga til nynorsk er av meg.

Eg er  berre eit steg.

Kyrkja har alltid ei framtid.

Det underlege er at Kyrkja har røtene sine fortida. I den levande Kristus som levde i si eiga tid, og i hans oppstode. Men at den og har røter i framtida, i Kristi lovnad om at han framleis vil vere med oss til tida sin ende. I den lovnaden ligg Kyrkja si framtid.

Vil den verte forfylgd? Det har den vorte så mange gongar. I nokre tilfelle ikkje utan grunn - fordi den hadde vorten for prega av denne verda. Andre gongar utan grunn - mange martyrar var slett ikkje opptekne av denne verda. Og idag er det altfor mange martyrar som vert drepne eine og åleine fordi dei er kristne. Sjølv i vårt 21.århundre er vår kyrkje  framleis ei martyrkyrkje.

Kyrkja vil gå vidare. Eg er berre eit steg i kyrkja si soge.

Dagane går

Tida går. Om nokre dagar rundar eg igjen ein åremålsdag, og byrjar nedteljinga av eit nytt år.  Kor mange år eg har att framfor meg er det ikkje meg gitt å vite, men dette siste halvåret har på mange måtar vore ei læringstid  for meg. 

Eg har, sidan eg ved nyttår fekk beskjed om å la bilen stå eit halvår, vorten avhengig av at andre er villige, og har tid, til å køyre meg. Ellers så vert det å nytte apostlane sine hestar på dei lengdene eg orkar gå. 

Det har nok krevt ein del av mi stoltheit og sjølvkjensle det å verte så avhengig av andre.

Og no held eg på å førebu meg på at mi bilførartid nærmar seg sin ende. Noko eg ikkje vonar,  men fryktar.

I desse dagane dukka nokre linjer av Rolf Jacobsen opp for meg . Nokre ord om at bekymringane ikkje må vekse meg over hovudet. Ikkje mismot, men glede . 

Kjenne sevjens vilje under barken, som han skriv i diktet ; Morgonbøn ( Matutin )

La meg eie bare et lite hjerte

som hos er barn, 

og øyne og hender som et barn.

Bekymringer alle dager

og jevnt savn

kan du la meg bære,

men ikke mismot, Gud.

Så gi meg bare et stille , ungt hjerte

så jeg kan kjenne sevjens vilje under barken

og høre vårens skritt bak fjellene, 

men ikke avmakt, Gud,

Om jeg har noen å være hos

som ikke vender seg bort,

for jeg har så langsomme ord

og ingen glans i mine hender.

Et stille, nakent hjerte

som hos en ung mor,

og lydig,

undrende meg over hver dag.

Sommarsolverv

Klokka 04.42 den 21.juni snudde sola, som vi brukar å sei om sommarsolverv. Frå no vert dagane litt kortare og nettene litt lenger for kvar dag. Men likevel så vonar eg at framfor oss ligg det mange varme og solrike dagar, både i juli og august.

No går klokka mot 22.30. Utanfor mitt vindu er sola sine strålar borte for denne dagen. På andre sida fjorden skin ho endå, men skuggane byrjar å verte lange.  Og på medet mitt, Sandhornet, har sollyset fått ein litt rosa let, som kjem når sola nærmar seg horisonten ute i havet i vest. 

Det vart ein dag med sol etter kvart. Skyene forsvann til fordel for ein skyfri blå himmel. Men i natt som kjem, dreg det kortvarige høgtrykket austover, og i morgon er dei grå skyene der igjen, og ut på dagen kjem regnet att.