Minnast

Gamleåret sig i grav, året 2022 er snart historie. For meg var det eit sårt år då to av mine gjekk bort, men og med såre familiebrot i nær familie.

Ein fin februardag i 1964, møttest mi kjære og eg for første gong. Ringane kom på ein kald novemberkveld same året, og  ein augustdag året etter sa vi ja til kvarande ved alteret i Veøy kyrkje på Sølsnes.

Så sette vi bu i mi heimegrend og fekk mange gode år saman, heilt til ho sovna inn i februar dette året, etter månader med kreftsjukdom.

Vi var meint for kvarandre sa ho, meinte ho, mi kjære. Der hadde vore ei hand som hadde ført henne fram til at vi skulle møtast den februardagen for 58 år sidan.

Takk for alt mi gode og kjære Bodil. Takk for alt det gode vi fekk dele av livet saman. No er senga di og stolen din tom. Heklepinnen din har stilna. Eg er åleine i stova vår men borte for meg vert du aldri, i mine minne vil du alltid vere hjå meg.

Den dag kjem aldri, at eg deg gløymer; 

For um eg søver, eg um deg drøymer.

Um Nott og Dag er du like nær, 

og best eg ser deg, naar myrkt det er.

Du leikar kringum meg, der eg vankar.

Eg høyrer deg, naar mitt Hjarta bankar.

Du stødt meg fylgjer paa Ferdi mi,

som Skuggen gjeng etter Soli si.

                     Assmund Olavsson Vinje 

Lysande mørker

Eit minne har stege fram for meg frå den tid eg tenestegjorde i kyrkja julaftan.  Då høyrde det med å ta trappene opp i tårnet til kyrkjeklokka og syrje for å opne gluggane før gudstenestene,  og stenge dei etter at jula var kima inn kl. 18.00. Det var dei åra då det byrja verte fleire og fleire som tende små lys på gravene sine. Og når eg då kom opp i tårnet for å stenge lukene att, så vart eg ståande og sjå ut over lyshavet på kyrkjegarden under meg,  frå alle dei uteljande små lysa på gravene. Det var som ein tindrande stjernehimmel der nede på den ofte snødekte kyrkjegarden.

Denne julekvelden var eg sjølv mellom dei som vassa fram i snø til ei grav for å tenne eit lite lys på ei snødekt grav. Ei funklane lystjerne på ein kveldsmørk snødekt kyrkjegard.

Det rann meg i hugen nokre linjer frå noko Jan-Magnus Bruheim skreiv då Tor Jonsson døydde.

Den fyrste dag - og alle dagar går.

Det snøar ute. Og eg står her inne

og ventar stilt. Men snø fell aldri over

den nakne stjernehimmeldjup av minne.

Det bankar nattetid. Det opnast dører.

Og alt som hende - det er nå det hender.

Det snøar på ei grav. Det er som frosne tåror

or himmelauga over våre grender.

Sakn

Det nærmar seg julehøgtida. Den første utan mi kjære her hjå meg. Det er underlege dagar fylte av sakn og vemod. Kvar er ho mi kjære ?

Hennar lekam kviler i ei grav ved kyrkja, dit den kom etter at ho drog sit siste andedrag og alt stogga for henne, hjarte, lunge, ja alt slokna.

Men ho, det som var henne meir enn lekam og ande, dette som er kalla sjel, kvar vart det av. Kvar er det?  

Lat lekamen kvile med fred i si grav. Mi sjel ho er heime hjå Gud, song vi i kyrkja før ho vart førd til kvile på kyrkjegarden. Ja, eg trur det gjennom all mitt sakn og vemod. Ho er heime hjå Gud.

Eg sit og ser ut vindauge ein sein ettermiddag no i førjulsdagane. Ute, over fjella i sør reiser det seg mørke skyer. Men so, brått opnar det seg ei revne i det tunge og mørke, og gjennom denne revna strålar det fram eit anna lys. Varmt og gyllent, som ei helsing frå ei anna verd.

Kjærleik

Kjærleik, seier rosa, er ein ange.

Kjærleik er ei kviskring, seier havet.

Kjærleik er eit sukk, seier vinden.

Kjærleik, seier lyset, er ein loge.

Å,  alle desse løgner !

Kjærleik ...... er ei tåre !

                                   Josefa Murillo

Kveldshimmel

Han gyller himlens tak i gullsinober.

Han heiser sola varsamt opp og ned.

Han helsar oss med sommar i oktober.

Han skifter fargar på kvart ospetre.

Syng Jan Inge Sørbø, men der gjeld visst ikkje berre i oktober, for no er vi midt november, som sålangt har vore haustvarm. Ospetrea står nok tome for gullfarga lauv, men denne dagen gav oss ein kveldshimmel i ei fargeprakt mest utan like. Den var sanneleg  gyldt i gullsinober.

4.sundag i advent.

Og natta ror sin lette båt så varleg inn mot land, men stiller ikkje all den gråt som løyner seg bak flimmerlys, og varmar ikkje den som frys med overflod i hand. Ver du oss nær når dagen døyr, vi bed deg, Herre, høyr ! 

                                          Åse-Marie Nesse

Vinterkveld

Natta ror sin lette båt så varleg inn mot land, men stiller ikkje all den gråt som gøymer seg bak flimmerlys, og varmar ikkje den som frys med overflod i hand ... , skriv Åse-Marie Nesse. 

Ein kald vinterdag glid mot natt, og i syd, bak åsen i der, gyller dei siste strålane frå sola opp nokre gullskimrande skyer. For meg var dette dagen då sola tok farvel inn mine vindauge for dette året.

 

Eg såg eit glimt frå Moskva på TV'en i dag. Det var Putin som stod med eit høgt glas i handa og skrytte av styrkane hans som skaut broderfolket ut i vinterdagar utan straum, varme og vatn. Og eg undrar meg kvifor det ukrainske folket så ofte har fått kjenne pisken frå maktsjuke menn, Stalin, Hitler og no Putin har alle påført, og påfører dette folket store lidingar.

Utanfor mi verandadør ser eg fuglar på leit etter mat i vinterkulden, ser dei krøkje seg saman og blåse seg opp til runde fjøyrballar for å verne seg mot kulden. Medan eg sit i mi varme stove.

Natta varmar desverre ikkje den som frys, og stiller ikkje all den gråt som skriv seg frå den vondskapen som rår på vår vesle runde, blå kule under den uendelege himmelen der oppe.

Ver du oss nær når dagen døyr, vi bed deg, Herre, høyr! ber Åse-Marie Nesse, og eg med henne.

Vartdal kyrkje

Under ein kyrkjekonsert i Vartdal kyrkje hadde det sentrale motivet på frontveggen i koret fått ei ekstra belysing som gjorde at det steig sterk fram frå dei andre mindre belyste motiva som Jonas Peson hadde dekt alle veggane i koret med.

I lag med tonane frå orgel og piano, og dikta som vart framførda, gjorde den belyste Kristus på korset kvelden til ei god stund i kyrkja. Ulik dei mange gongane eg har fått gjort teneste i kyrkja tidlegare.

Det kveldar

Det har vore så mange fagre kveldshimlar no i november. Slik og i dag. Den grå overskya himmelen frå morgon av vart bytt ut med opningar der sola fekk lov å skine igjennom ut på dagen. Og når sola dala ned i vest fekk ho sende sine strålar inn over skyene sør for meg, og fargane opna opp med sitt fargespel. Lys kveldshimmel, raudoransje og svarte skyer i kontast mot det bleikblå

Ein arbeidskamerat gjennom mange år vart førd til sin siste kvilestad i dag. 77 år sidan han drog sitt første andedrag her i livet, anda han ut, og livet var over. I dag vart kroppen hans gøymt i jorda på kyrkjegarden. Og kanskje speglar kveldshimmelen sine kontrastrike fargar av liva våre. Det inneheld ikkje berre lyse og gode dagar, der er og mørke og tunge dagar inn i mellom dei fargesterke og glade dagane. 

Himmelskyer

Den blå himmelen frå i går vart bytt i grå skyer i dag, og i aust låg fjella med grå nedbørselingar om toppane. Men så, når dagen går mot kveld opnar det seg ein annan himmel over åsen i sør, med revner i det grå, og frå den blå himmelen bak vert det grå farga av gylne stråler frå den dalande sola.

Vi kan i våre dagar kjennast litt motlause som truande. Det synest som om Kristustrua er inne i ein motbakke i folket vårt, ja i vår verdsdel.  Men sola som bryt gjennom dei mørke skyene fortel om noko anna enn motløyse. Dei fortel at Kristus lever og at han har framtida i si hand. Så miss ikkje motet om du ser berre mørke skyer no. Ein dag skal skylaget revne for Anden og Gudsrikets vår.

I tru under himmelens skyer har fedrane hausta og sådd. Og fram gjennom bygder og byar har kallet og vekkinga nådd......

I tru under himmelens skyer vi vandrar i fedranes spor og ventar blant alle som lyder, ein Ande og Gudsrikets vår. .......

I tru under himmelens skyer vi skodar den skimrande strand, i håpet som stendig fornyar vår lovsong i jordlivets land. Kring trona skal vi syngje ein gong i Faders hus, ein song om om Gud og Lammet, lik store elvar brus.

Det dagnar

Så kommer dagen da alt hat skal smelte

som sne og is for sol og sommerver...

Skreiv Ronald Fangen i 1942 medan krigen rasa på vår vesle blå kule i det uendelege universet.

Igjen rasar det krig, meiningslaus krig, her i vår vesle del av av jorda.

Enno blir menneske drepne av menneskeskapt hat.

Enno ventar vi på den dagen då alt hat skal smelte som sne og is for sol og sommerver.

Enno ventar vi på at Han som er historia sin herre skal reise seg og stogge all liding, sorg og død for alltid. Tørke kvar tåre som fell.

Fager himmel.

Han gyller himlens tak i gullsinober.

Han heiser sola varsamt opp og ned.

Han helsar oss med sommar i oktober.

Han skifter fargar på kvart ospetre.

Slik syng Jan Inge Sørbø i sin vakre salme.

Rett nok er ospetrea tome for gullfarga lauv, og rett nok er vi ikkje lenger i oktober men i november. Ein  november som sålangt har vore oktobermild, og som denne dagen gav oss ein kveldshimmel som ei stund var vakkert farga i gullsinober.

No soli ned..

No soli pbakom blåe fjell

sitt ljose andlet gøymer,

Og mørker over heimen fell,

og jordi ligg og drøymer.

Gud, lat di åsyn lysa ned,

så heilag fred inn i vårt hjarta strøymer!

Kom, Jesus, inn og med meg ver

når det til kvelden stundar!

Og lat din engel  standa her 

ved lægjet når eg blundar,

Og vara vel min kvilestad!

Og vekk meg glad

til song med fugl i lundar!

Denne salmen av Elis Blix song vi ofte på slutten av skuledagen i min barndoms klasserom. Songen var nok ikkje så fulltonande, få elevar som vi var, men den har fylgt meg vidare gjennom åra. Den rann meg i minnet no når sola var i ferd med å gli under åskanten på andre sida fjorden. Nokre få dagar til no, så får eg ikkje sjå den skine meir inn mine vindaugo dette året.

Zodiackretsen

Eg har lenge vore nyfiken på teppet inne i alterringen i mi heimekyrkje. Teppet kom der ved 90-årsjubileumet for kyrkja i 1954. Teppet er vakkert laga og det har vevd inn 12 symbol. Eg vart klår over kva slags symbol det er tale om då ein konfirmant som knelte ved alterringen, spurde kvifor stjerneteikna var i teppet. Ikkje dei vi brukar å sjå i ukeblad når det vert fortalt kva den som er fødd under ulike teikn skal oppleve i den næraste framtid. Seks av dei teikna såg eg framfor eit alter i Nidarosdomen.

Men dei tolv teikna i mi kyrkje sitt alterteppe er annleis og dei går  går under namnet zodiacteikn, så vidt eg skjønar.

Dersom vi tek teikna frå det lengst borte, ved kneleskammelen, og den ytterste ringen av teikn ved alterringen, så har vi først fiskane, vidare løva, væren, jomfrua, tyren, tvillingane, vekta, skyttaren og så det lengst borte, på hi sida av alterbordet, skorpionen.

I den indre ringen er det tre teikn, frå same kant, krepsen, vassmannen og til sist; steinbukken.

Det som undrar meg er kvar ho som laga teppet i si tid fekk ideen om å veve desse symbola inn i teppet frå. Så langt eg har funne ut, er det er oftast i gamle katedralar i sørlege land at ein kan finne symbola brukt i kyrkjer, og då ofte i glasmåleri.

Men astroloigiteikn, stjerneteikn, i kyrkjer; kva tyder det?  Kva skal dei fortelje. Det kan ikkje vere spådomsteikn, det er i så fall ikkje kristent.  

Men kva slags kristen tyding kan det ha?

Er det dei 12 stammene i Israel?

Er det ein jødisk arv frå då dei var deporterte til Babylon?

Eller er det dei 12 apostelane som har fått kvar sitt teikn?

Eller er det noko heilt anna?

Eg ser at i gamle katolske katedralar er teikna eit bilete på årstidene, med tre teikn for kvar årstid, men då som ein sirkel med Kristus i sentrum. Men er det tenkt slik her, då vert alteret, Kristus, sentrumet for teikna i teppet, for året sin gang frå vår til sommar, haust og vinter? Er det det ho som vov teppet, eller dei som valde motiva og godtok dei, tenkte? Det svaret kan dei ikkje gi. Dei har alt lenge ligge i sine graver. Og noko skrive om emnet har eg ikkje funne i noko vedtak i gamle sakspapir frå dei aktuelle åra.

Vel, ein dåre kan spørje meir enn ti vise kan svare, og svaret har eg ikkje. Men det har undra meg å finne dei 12 stjerneteikna på gulvet ved alteret i mi heimekyrkje.

Helgemessenatt

Så er også den dagen over. Det var både tungt og godt å vere i kyrkja i dag. Gravferdsdagane til mine kjære kom så nær att gjennom orda og songen. Saknet og sorga, vemodet,  vart så sterkt og nært igjen. Men minna og håpet om å få møte dei att der framme eingong  i det nye livet får eg bære med meg.

Ute er det månelys natt. Novembernatt. Fjella står mørke mot den lysare himmelen sidan snøen enno ikkje lagt sitt kvite teppe over landskapet.

Nye morgonar gryr, nye dagar kjem. Nye dagar som skal fyllast med levd liv.

Ikke alle dager er like, alle ei på gleder er rike. Ikke hver en dag kan jeg Herrens vei forstå, men hver en dag jeg kan til Jesus gå, song Sigvart Engeset. Det verset dukka opp for meg i dag.

Og eg såg...

Og eg såg ein flokk så stor som ingen kunne telja, av alle folkeslag og ætter, av alle folk og tungemål. Dei stod framfor trona og Lammet, kledde i kvite klede, med palmegreiner i hendene. Og ropa med høg røyst: Sigeren kjem frå vår Gud, han som sit på trona, og frå Lammet.....

Då tok ein av dei eldste til orde og spurde meg: " Desse som er kledde i kvite klede, kven er dei, og kvar kjem dei frå ?" 

"Herre," svara eg, " du veit det." 

Då sa han til meg: " Dette er dei som kjem ut av den store trengsla og har vaska kappene sine og gjort dei kvite i blodet frå Lammet. Derfor står dei for Guds trone og tener han dag og natt i hans tempel.

Og han som sit på trona, skal reise sin bustad over dei.

Dei skal ikkje lenger svelte eller tørste, og sola skal ikkje lenger falla på dei, eller brennande hete. For Lammet som står midt for trona, skal vera gjetaren deira og føra dei til kjelder med levande vatn, og Gud skal tørke kvar tåre frå auga deira."

Ein kvilestad

Eg har fått ei grav, eller to, å gå til dette året. Det har endra dagane mine det å ha graver å gå til. Ho som eg levde livet saman med i mange år har fått sin kvilestad på kyrkjegarden. Det same har min eldste bror. Der dei ligg grav i grav - som det står i det 5.verset av salmen "Gud signe Noregs land". Men denne våren fekk eg to som kviler der. Det er sårt og det er vemodigt, men slik er livet. Vi får ta imot både gleder og sorger gjennom åra våre her.

Etter at mi kjære vart råka  av sjukdomen, talmast bort og til slutt sovna stilt inn, er der eit spørsmål som har vore ofte framme i meg. Kven er vi ? Kva er livet, døden og æva. Kva skaper eit menneske? 

Vi talar om oss sjølve og seier at vi som menneske er samansette av tre deler,  ånd, sjel og kropp, men desse tre er likevel sameina i eitt.  Kva meiner vi med det? 

Som nestenprest med løyve til å forette gudstenester, dåp og gravferder har eg mange gonger stått ved ei grav og forkynt over den døde, med tre små spader jord på ei kvit kiste,   at av jord er du komen, til jord skal du verta og av jorda skal du atter stå opp.

Eg må tilstå, eg har undra meg mykje over kva som er røyndomen i desse orda. Inneheld dei heile sanninga om livet, døden og æva? Om anden, lekamen - og sjela?

Til helga er det Helgemesse i kyrkjene. Då vil eg sitje i kyrkjebenken og høyre at namna på mine to kjære som døydde frå meg dette året verte nemnt, og lys verte tent for dei, og eg  vil stå ved to graver og minnast dei to som har fått sin kvilestad i jorda der. Men er dei der, er det ikkje berre lekamane deira. Men anden deira og sjelene deira, er dei der?

Eller er det slik vi syng i ein song; lat lekamen kvila med fred i si grav, mi sjel ho er heime hjå Gud.

Solstreif

Dagen byrja så fint med klår blå himmel, men  over fjella i syd og vest varsla lave bankar av skyer ei komande endring,og det kom snøgt, snøggare enn venta. Det blå vart endra til grått. Men ut på ettermiddagen opna det seg små revner i det grå som sola fekk høve til sende sine varme strålar igjennom og skape liv og lyskontrastar i landskapet.

Vår Frues Kirke

Første kvelden i Trondheim gjorde vi eit forsøk på å kome inn i domen, men det var til fånyttes. Den var stengd. Kva gjer ein då ?  Ein tek seg ein liten gåtur i nærområdet. Som til den gamle og mykje omsyngne bybrua. Noko som skal vere særs romantisk, men romantikken glimra nok med sitt fråvær den kvelden. Ikkje so med eit større tog av ukrainarar som demonstrerte mot krigen i heimlandet med plakatar, flagg og kraftige rop.

Men kva er meir å sjå på ein heller kjøleg kveld i trønderhovedstaden? Vår Frues kirke låg på vegen vår mot parkeringsplassen ved torget. Der var lys innafor vindauga. Er ho opa? Det kom då ein mann ut. Då prøver eg og ser om vi kan kome inn. Det lukkast. Ho var opa, ikke for omvising, men Kirkens Bymisjon heldt den opa for gatas frosne sjeler. Der høyrde ikkje vi heime men fekk kome inn likevel.

Eg kom i prat med ein kar som heldt på rydde fremste kyrkjeskipet for stolar. Og mitt skryt av kyrkjeromet fekk han til å auke lysstyrken, og til fortelje meg om kyrkja si soge  og om det eg såg for augo mine.

Galleriet var for dei kondisjonerte, ikkje for almuen i eldre tid, fortalde han.

Harald Hardråde bygde ei Mariakyrkje på 1060-talet. Ho vart reva på seint 1100-talet. I staden kom der ei stavkyrkje.Men 1206 under borgarkrigen kom det til ei massakre på baglarar som hadde søkt tilflukt i kyrkja, og kyrkja vart delvis øydelagd i det angrepet. Kort tid etterpå vart det reist ei steinkyrkje på staden.

Altertavla, fortalde han, er den største i landet, og ho ruva godt framme i koret.  Ho var frå 1744 og stod opphaveleg i domen. Til denne kyrkje kom ho i 1837. Og så fortalde han noko som gjorde meg ekstra nyfiken.

I kyrkjeveggen, på utsida, bak koret og altertavla, er der i ein stein hoggen inn ei tekst frå 1200-talet på gamalnorsk. Ikkje med runer men med latinske bokstavar. Og han fortalde meg kva som stod der. Det måtte eg finne og sjå.

Eg hadde vanskar med å tyde dei 800-år gamle bokstavane, men der står:

"hin:helga:maria:a:mik:

bjorn:signarsson:gjerde:mik"

På mitt mål tyder det: Den heilage Maria eig meg. Bjørn Signarsson gjorde meg.

Med andre ord; Kyrkja var vigsla til jomfru Maria. Og Bjørn Signarsson var truleg byggmeisteren, ein gong tidleg på 1200-talet.

Nidarosdomen

Sist eg var inne i domen var det nok lyst nede på golvet der vi var, men oppe i kvelva og bogane var det heller skymt. Ikkje slik denne gongen. Eg vart overvelda over den flotte lyssettinga eg fekk sjå. Eg har tidlegare nemnt at eg har vore i mange store katedralar i Frankrike og Spania dei siste åra, men aldri har eg opplevd dei store domkyrkjene så flotte når det gjeld å framheve arkitekturen i kyrkjene inne med lys. Her var det kvelv over kvelv og boge over boge, lys over lys på små og store detaljar av kyrkjeskipet.Det var berre å finne seg ein stol, setje seg ned og nyte, ta inn i meg synet av den vakre nasjonalheilagdomen vår. Trondheim by har noko å vere kry av.

Men etter ei tid måtte eg opp frå stolen for å  få med meg meir av det domen hadde å by på som alter, sidekor, døypefont og mykje meir. Og mobilen vart flittigt brukt, eg måtte sikre meg fotominne  til å kunne nyte domen seinare, heime.

Nidarosdomen

I oktober var eg så heldig å få meg ein Trondheimstur saman med mi eldste dotter. Vi skulle vitje henner eldste barn og mitt barnebarn. Og då fekk eg og høve til å vitje Nidarosdomen igjen, med henne som guide. Det er mange år sidan eg sist var i kyrkja, då saman med kyrkjekoret vårt som deltok i gudstenesta med song. 

Vestfronten av domen var slik eg har sett den på mange foto gjennom åra.

Men denne gongen var eg heldig og hadde med meg mobilen min som har eit godt kamera. Og med den fekk eg nærbilete av utsmykkinga høgt oppe på vestfronten. Rett nok måtte eg ha hjelp av mitt barnebarn då det kjølege været gjorde at eg ikkje greide å halde mobilen still nok med så stor zoom som eg trong.

Over inngangsporten er det Jesus på krossen som er motivet, med Maria og Johannes på kvar si side.

Men over Rosevindauget er motivet eit anna.

Det kjenner eg att frå dei mange katedralane eg har vitja under vandringane mine på pilegrimsvegane i sørlegare lende. Det er domens dag, der dei til venstre går til paradis, medan dei til høgre ikkje er like heldige.Og midt mellom dei står Mikael og veg syndene deira, som det heiter i Draumkvedet.

Der er endå ei skildring heilt oppe i spissen på gavlen. Det fekk eg ikkje med meg, så det får vere til neste gong eg vitjar domen.

Og dotter mi lurte seg til å ta eit bilete av oss to der eg instruerer henne som skal hjelpe meg om kva ho skal gjer, som om ho ikkje kan det like godt som eg.

Haust

Fagert er landet du oss gav, Herre vår Gud og Fader!

Ja, det er eit fagert land vi har fått, fagert ikkje berre her i mi heimbygd men mange stader i vårt vidstrekte land. Langt som det er frå nord til sør, frå aust til vest. Frå kysten med fjordar, øyer og skjær og bratte og ville fjell, til rolegare former i innlandet med lange dalar mellom fjell og vide vidder, til eit flatare lende med vide skogar og grøderike bygder.

Men om der er mange fagre bygder i dette landet mot nord, så har nok heimegrendene ein særleg stor plass, kvar ein no er fødd og hadde sin  barndom, ungdom og sin heimstad i livet. Og dette er mi heimbygd, ein solfyllt haustdag.

Stjerneteikn

I mi heimekyrkje vart laga eit nytt teppe inne i alterringen då kyrkja feira 90 års jubileum. Eit grått teppe med tolv ringar som inneheldt tolv ulike symbol. Då ei konfirmantklasse eingong knelte ved alterringen, utbraut ein av dei. Kvifor er alle stjerneteikna der på teppet? Eg kunne ikkje svare, men måtte prøve å finne svaret, utan å lukkast. Sidan har eg erfart at det er ikkje heilt ukjent at ein i mange eldre kyrkje kan finne stjernekretsen i utsmykkinga av kyrkjene. Seinast såg eg det til mi undring i Nidarosdomen. På golvet framfor eit av altera. Rett nok berre seks av teikna. Men likevel. Kva har astrologi å gjer i kristne kyrkjer er mi undring.

Haust

Det er stille sundagsmorgon i Sogn. Over skylaget kan eg skimte blå himmel, men sola glimrar med sitt fråver.  Dei grøne furuliene over gardane sine grøne bøar har flekkar av gulfarga lauvtre inn i mellom. Noko som fortel at no er seinhausten her dette året og. Noko gradstokken og fortel. Kuldegradene er ikkje langt borte ute og i dag skal eg køyre over fjellet til Nordfjord og heim. Vinteren med kulde og snødekte vegar er nok ikkje langt borte, så dette vert nok mi siste vitjing i fagre Sogn dette året. 

Haram kyrkje

Nyfikna gjor at eg melde meg på ein busstur til den nyopna vegen nordover nordøyane på nordre Sunnmøre. Diverre synte ikkje veret seg frå si beste side, det var både grått og vått, men me hadde ein fin og opplevingsrik tur med ein stor og god Vy-buss. For meg som har ei særs interesse for kykjer var det ei oppleving å få sjå inn i Haram kyrkje frå 1838, 

fargerikt dekorert av Lars Osa frå Hardanger, og med den gamle altertavla frå 1670. 

Ukjende stiar.

Døtrene mine er flinke på å drage meg med ut å gå. Heime er landskapet kjent, men både i Sogn og i Romsdalen er det ofte i ukjent lende. Og sidan eg no er Møre og Romsdal fylke sitt midt fogderi, så fekk eg meg ein tur ut i det ytre av Fræna, og det indre av Aukra. Det var ein Stikk Ut post ved Hundediket som var målet. Første delen av vegen gjekk vi på vegen opp til Lauvåsgardane. Den var bratt eit stykke så eg fekk rett kjenne på lungekapasiteten min, men så svinga stien vidare oppover i skogen mellom store furuer, den vart flatare etter kvart til vi var framme ved vatnet som var dekt av vassliljer. No desverre avblomstra.

Vel nede i Jendembygda att heldt vi fram nordover mot Aureosen og Vågsøy kyrkje. Underveg kunne vi sjå utover Gossen og havet utanfor. 

Ein sving nedom Vågsøya og kyrkja der tok vi og før  Malmefjorden og så vidare gjennom Tustentunnelen og heim.

Vidt utsyn.

Etter ein morgon med skodda langt ned i fjella er det no høg og blå himmel her eg sit og nyt det vide utsynet over fjord og fjell her ved ein av  Romsdal sine fjordarmar.

Til venstre for meg går Langfjorden innover mot Eidsvåg, med Herjefjell og Mittetfjell over, og med Vistdalsfjell bak, og med toppar som er rundare i forma enn på sydsida av Romsdalsfjorden. Lengst inne stikk Skjorta i Eresfjorden opp, vel 1700 meter høg.

Under Torvløysa ser eg fergestaden Åfarnes, og til høgre for den går Rødvenfjorden sydover. Det var her inne, på sydsida av skaret mot Isfjorden at skotteren til Sinclar gjekk i land for å byrje på ferda mot si endelykt ved Kringen. Bak skaret opnar utsynet seg mot Innfjordfjell og Isterdalsfjell med Trolltindane gøymt i skodda.

l

Fjella vestover frå skaret er vestsida av Rødvendalen med Oksen som det høgste. Lenger bak, på sydsida av fjorden ser vi Måndalsfjell og Blåstolen på Vågstranda med austenden av Sekken nærast meg.

Men over fjorden, nærast meg, ligg Veøya og den mindre Hangholmen.

På Veøya låg før Svartedauden ein middelalderby, seinare er det berre den gamle fylkeskyrkja for Romsdal og prestebustaden som er der, prestebustaden som seinare vart bustad for Coucheron Aamodt då han kjøpte øya. Rundt 1.verdskrigen erklærte han krig med Tyskland, og han rekna seg som rett arving til den norske kruna. Kvar Hangholmen har sitt namn frå er vel rimeleg å skjøne. Veøy sitt namn kjem frå eit norrønt ord "ve" som tyder heilag , truleg har der vore eit gudehov der i førkristen tid.

Obs

Det er mange slags vegar i landet vårt. Ikkje alle er av motorvegstandard. Ein vegstubb i indre Nordfjord hadde i lengre tid eit skilt som fortalde at her byrja landet sin verste veg. Om det var rett kan nok diskuterast, men skiltet er borte no etter at det kom ny og breiare veg der, med to tunnelar. Men i dag kom eg over eit varselskilt på ein bygdaveg lenger sør i Vestland fylke. Vegen var smal og svingete med mange bakketoppar innover langs fjorden. Men i dag var det ein sommardag. Kor han var å køyre i teleløysinga for dei mange som skulle køyre han dagleg til å frå arbeid ville nok situasjonen kjennast noko annleis, noko kanskje skiltet bar bod om.

.

sommar i vest

Når ein er fødd og oppvaksen her vest, i fjordane innfor Stad, denne værharde fjellnasa som stikk seg ut i Norskehavet, då er skiftande vær noko som høyrer livet til. Drivande skyer, vind og væte kan til tider virke å vere normalen her innfor Stad. Slik som i dag. Og det tek liksom ikkje ende, slik han kjende på det onkelen min som kom heim frå tigerstaden på nokre veker sommarferie. Kva hadde han bak seg når turen gjekk attende til austlandet sitt solrike sommarvær. Dag ut og dag inn med skodde ned i fjella og regn, regn.

Sigbjørn Obstfelder skreiv så lett  og humørfullt om ei slik dag i diktet Regn.

En er en, to er to -

vi hopper i vann,

vi triller i sand.

Sikk, sakk, vi drypper på tak,

tikk, takk, det regner i dag.

Regn, regn, regn, regn

øsende regn, pøsende regn,

deilig og vått, deilig og rått!

En er en og to er to -

vi hopper i vann,

vi triller i sand.

Sikk sakk, vi drypper på tak,

tikk, takk, det regner i dag.

Det er ikkje alltid like enkelt som det, å ta det positivt når værmeldarane ymtar frampå om at slik vil det verte mange dagar framover. Men så ein morgon vaknar vi her vest til sol frå blå himmel og då er minnet om dei grå og våte dagane bytte ut med å nyte sola og varmen frå den. Det er kanskje ikkje så rart at mange av oss endar opp som soldyrkarar.

Midtsommarnatt

Utanfor vindauget er det still midtsommarnatt.Nede ved fjorden som ligg der utan at eit einaste vindpust uroar den gråblanke flata, har krøterflokken støyla seg i sommarnatta. Eg ser den heilage øya, Veøya spegle seg i fjorden, og lenger bak reiser Romsdalsalpane seg med sine tindar.

Svevnen er for meg bytt bort med tankesviv.

Og vide vandrar dei til livet som no ligg bak meg, og som så brått endra seg dette føråret. Kvar er du komen vandrar, og kva har vandringa gitt deg av opplevingar, verdiar og erfaringar? Eg er nok ikkje lenger den eg var i ungdomsåra. Også trua mi har endra seg under vandringa mi etter livsvegen,   vandringa saman med han som eingong for 2000 år sidan vandra rundt i Galileas og Judeas fjell og dalar, og som sa "eg er vegen, sanninga og livet, fylg meg." Ser eg attende kan det synest meg at eg har vore heldig. Livet mitt har hatt mykje som liknar på den stille fjorden utanfor vindauget, noko eg kan takke mi kjære kone for, ho som vart henta heim no i mars. Ho var det gode mennesket i livet mitt, og eg er djupt takksam for åra vi fekk i lag.  Den egoen eg var mjukna mykje i samværet med henne, men og møte med andre sine trusuttrykk har opna mi tidlege ungdom si noko stivbeinte tru for noko som vart djupare og rikare. Eg har fått erfare at det er ikkje farleg å gå lenger nedover den elva profeten Esekiel skriv om som siv fram under tempelporten, men som vert større og djupare til lenger ho renn. Om eg ikkje har prøvt meg på å symje i den, så har eg kanskje fått prøvd på å vasse i litt djupare vatn, kjent vatnet av den godt opp på leggen. Eller som Paulus skriv, eg har fått smake litt av den faste føda. Og det har noko endra trua mi. Den gjort vandringa etter vegen rikare og gitt rom for meir undring over kven Gud er, kvifor Den salva Messias kom, og kven Anden er. Dei store spørsmåla som vi nok ikkje får svara på før vår vandring på Vegen her er over.

 Natta har gått med sine tankesviv. Ute lysnar det mot den nye dagen. Krøttera har flytta seg oppover i beitet  og sola byrjar å spreie sine varme strålar over fjord og fjell. 

Sorgen og gleden (2)

Livet kan til tider kjennast å vere i meste laget å røyne.To dødsfall for mine kjære på under to månader kan kjennast so. Først var det mi kjære Bodil som sovna inn av kreftsjukdomen, og eit 58 år langt samliv var over. Så var det min gode bror som hadde eit alvorleg uhell. Miste truleg balansen i ei betongtrapp og fekk fleire brot i hovudskallen og med det store hjerneblødningar. Fem dagar fekk vi sitje ved sjukesenga hans og fylgje hans siste levedagar før han drog sine siste andedrag og var borte.

Sorg, kva er det? Gråt og tårer i mengd? Det er det nok og. Men for meg har det vore eit stort vemod over noko som er borte, noko som er tapt. Ja visst har eg minner i mengd over dei to som ikkje er her lenger, men minna dekkjer ikkje tapet.

Vona om å møte dei att når eg sjølv har sovna inn har eg, men det dekkjer heller ikkje tapet av dei to som døden tok. Det vart så tomt, så veldig tomt hjå meg  etter dei to som ikkje er her lenger, det er ein realitet i mi sorg som eg kjenner på kvar dag. Men sorga er og fysisk. Den gjer meg sliten og trøytt. Og den får meg til ubevisst å høyre og sjå ting som ikkje er der, eller er det der likevel? Sorgen og gleden de vandrer til hope, skreiv Kingo. Og han hadde nok erfart det i sitt eige liv. Slik eg og får erfare det i desse vårmånadene. Sorga over det tapte vil nok vere med meg vidare lenge enno, så får eg plukke gledene ned når dei dukkar opp.

Sorgen og gleden

Tomas Kingo skreiv ei salme der han let sitt  livs gleder og sorger kome til uttrykk. Etter mi kjære kone sin sjukdom og dødsfall har opningsorda på salmen ofte tona igjen hjå meg : Sorgen og gleden de vandrer til hope, lukke og ulukke gange på rad. 

Det er ikkje mange vekene sidan eg fylgde mi kjære kone til grava, og no sit eg ved min eldste bror sitt  sjukelege etter eit tragisk uhell og veit at eg om ikkje lenge og må fylgje han til hans siste kvilestad på kyrkjegarden. Då er det  kanskje ikkje så underleg at Kingo sine ord  stendig tonar igjen hjå meg.

Sorgen og gleden de vandrer til hope, lukke og ulukke gange på rad. Medgang og motgang hinanen anrope. Solskin og skyer de følges og ad. Jorderiks guld er prektig muld, himlen er ene av salighet full.

Stedje kyrkje

Det var i Stedje kyrkje eg feira påskedagsgudstenesta dette året. Ho er raudmåla og er den største kyrkja i Sogn og ligg vakkert til oppe på ei flate vest om Sognddalselva. Alltid spanande å feire gudsteneste i andre kyrkjer enn mi heimekyrkje.

Etter gudstenesta gjekk vi den fine fjordstien som går mellom fjorden og husa i Sogndalsfjøra, frå Stedje gard i vest og til brua over Barsnesfjorden i aust.