Pilegrim

"Tida ho renn som elv mot os", skreiv Anders Hovden i salmen "Fagert er landet".
Det kjennest stundom slik.
Best som ein tykkjer ei komande hending ligg langt der framme, så er den med eit komen veldig nær.
Slik er det og med den komande pilegrimsvandringa vår.
I dag er det berre tre korte veker til vi er på staden som biletet syner,
Castrojeriz, fire mil vest om Burgos.
Der stogga vi fjor, og der ifrå skal vi snart halde fram med vandringa vår.

Dette med å gå, høyrde ikkje med i mine tankar, år attende.
Heller ikkje låg det å vitje "heilage stader" så langt framme.
Så korleis dukka det opp? Eg er då på botnen ikkje noko ihuga trimmar. Og heller ikkje så veldig fasinert av å trave gatelangs i framande byar.


Det var ein tur til Israel på byrjinga av 1990-talet som sette det igong hos meg. Endå om det var ein tur der eg fraus mykje. Vi var der i månadskiftet januar/februar, og det var, til tider, surt og kaldt vær.
Likevel merkte turen meg på ein måte som eg aldri hadde trudd på førehand.
Det å vere på dei stadane eg så ofte hadde lest om, gjorde eit uutsletteleg inntrykk.
Seinare vart det fleire turar dit.

Nokre år seinare var den keltiske kulturen "in", og då dukke det opp ein tur med Det Norske Bibelselskap i fotspora til keltiske heilage menn og kvinner i Skotland og Northumbria, med hovedfokus på Iona og Lindisfarne.

Iona
The Holy Island, Lindisfarne

Og då var interessa tend.
Det er framleis mange stadar eg gjerne skulle vitja både her heime og i utlandet. Gjerne ved å gå dit, men det spørst kor lenge eg er i stand til det.
Eg er noko spent på året si vandring. Drog på meg eit kropsleg mein i fjor, og det er der enno. Eg er nok litt spent på kor mykje det vil merkast i år.

Rhododendronen blømer

Sola skin frå ein skyfri himmel.
Det teiknar til å verte ein vakker vårdag.
Litt kjøleg no på morgonen, og graset er vått av nattedogg.
Men det endrar seg nok når solvarmen stig utover dagen.
Då må eg helst leite fram klipparen, og sjå om han let seg starte.
Det er tidleg å byrje på grasklippsesongen, men grannen har alt byrja.
Engkarsa er komen så langt at det er nett føre heile plenen vert lys lilla.
Så då er det vel berre å kome igang, om det framleis er april.

Eller vert det til at eg let engkarse vere engkarse, og set meg i godstolen med ei bok istaden, og nyt sola og varmen?
Kvelden får vise.

Og når sesongen for plenklipp er over for dette året, ut på hausten ein gong, får mi kjære og eg gleda over å verte besteforeldre igjen.
Den gleda feirar eg med blodraude rhododendronroser.

Briksdalen

Tre fine, varme og sollyse påskedagar ligg bak.
Den fjerde, idag, er kjølegare, med skyene hengande ned i fjella.
Men dei bar bod om at varme sommardagar er ikkje så langt unna.

I forventinga om det, legg eg ut nokre bilete frå ei lita vandring opp Briksdalen til breen ein varm sommardag.
Bileta er nokre år gamle. Heilt frå dei dagane då det framleis var mogeleg å verte køyrd med fjording og stolkjerre fram gjennom dalen.
Etter eit par ulukker med hestar som sprang ut, tok det slutt. I dag vert det nytta små motoriserte vogner i staden for hest og kjerre.

Briksdalsvatnet.



Fram under fossen.



Under breen.


Og så heimover att, gjennom fossegovet.

Påskemorgen

Påskemorgen slukker sorgen,
slukker sorgen til evig tid;
den har oss givet lyset og livet,
lyset og livet i dagning blid.
Påskemorgen slukker sorgen,
slukker sorgen til evig tid.


Den jødiske påskefesten varer ei veke, og er ein minnefest om då Moses førde folket ut frå Egypt, langt, langt, attende i tida.
Men den opnar med tre høgtidsdagar, tre sabbatsdagar.
Den første dagen er til minne om at guds engel gjekk gjennom Egypt.
Men dei husa som hadde blod på dørstolpane, dei gjekk han forbi.
Påske tyder å gå forbi.
Den andre dagen er festen for det usyrde brødet. Til minne om brødet dei måtte bake i all hast, utan bruk av surdeig.
Den tredje dagen er førstegrødefesten, som opnar for at året sin bygghaust kan byrje.
Den er nok ei leivning frå ein gamal grødefest.
Så er sabbaten til ende, og den første dagen i veka kjem.

For å markere starten av bygghausten, gjekk prestane tidleg om morgonen den første dagen i veka, ut i den øvre delen av Kedrondalen der det var ein byggåker. Og i det sola rann skar dei eit kornband som dei tok attende til tempelet for å svinge det for Herren, og ofre det på alteret.


Det hende og den første dagen i veka i Jerusalem i det sola rann.
Samstundes på andre sida av byen, utanfor muren, i gravhagen, slitna Pilatus si forsegling av grava, og steinen som stengde den, rulla til sides og ut kom han som for nokre tre dagar sidan vart teken ned av krossen og langt inn i den.

Nokre av kvinnene i fylgjet hans som kjem dit i solrenninga for å salva hans døde lekam, finn grava tom og ein ung mann i kvite klede som fortel at han er ikkje her. Han har stått opp.
Seinare fekk både dei, og dei andre venene hans møte han, ta på han og snakke med han.
Då trudde dei først at han var eit spøkelse. Men så dei fekk sjå at om han var den same, så var han likevel ein underleg måte annleis. Han kunne gå gjennom stengde dører.
Lekamen hans var herleggjort. Den hadde vorte omskapt til ein ”etter døden” lekam som ikkje var stengd inne av våre liv sine grenser.

Det som hende med Jesus i påska, og særleg påskemorgonen er vanskeleg for det rasjonelle mennesket å fatte, og å tru.
Uteljande er dei til alle tider, forsøk på å bortforklare det evangelia fortel hende.


Når Paulus skriv brevet til korintarane få år etter at det hende, er dette noko av det han tek opp.
Han skriv:
”Når det vert forkynt at Kristus har stått opp frå dei døde, korleis kan då somme av dykk sei at døde ikkje står opp? For står ikkje dei døde opp, så har heller ikkje Kristus stått opp. Man har ikkje Kristus stått opp, er bodskapen vår gagnlaus og trua dykkar gagnlaus… Men no er Kristus oppstaden frå dei døde, han er førstegrøda av dei avsovna.”

Så er heile kristentrua sin krumtapp det som hende i soloppgangen, den første dagen i veka, ein påskemorgon i Jerusalem.
Då Jesus steig levande ut av grava sitt mørke. Ut i den sollyse dagen, som førstegrøda av dei døde.

Han var død, men sjå han lever. Og vi skal leve ved han.

Vår

Ein fager dag går mot sin slutt.
Eg skulle vel kanskje gjort som mange andre denne solrike langfredagen. Nytta den til å avslutte vinteren med ein skitur før snøen renn bort.
Men etter gudstenesta der Jesus si lidingssoge stod i sentrum, vart det å la solbleik hud få nyte godt av sola sine varme strålar.
Slik vart det ein dag med store kontrastar.


Eg var freista til å opne sjøbadsesongen.
Men - mi kjære sa nei - og sjøtempen viste berre 9 grader pluss - så det vart utsett til seinare.
På veg til fjøra for å måle tempen fann eg nokre av våren sine blomar.
Og i tillegg sprett lauvet på trea. Så denne våren kjem visst alt i løpet av få dagar.

Morgon 21.april

Ho kom seint påskehelga i år, og ute er det full vår.
Litt grått i dag, men dei om spår været, lovar blå himmel i morgon og laurdag.
Får sjå om dei får rett når dagane er der.
Vandrarane har byrja nedtellinga til Spania-vandringa i år. Om ein månad er vi på caminoen. Om ikkje noko uforutsett dukkar opp.
No byrjar tankeverksemda for å få sekken så lett som mogeleg. Grunna på erfaringane frå tidlegare år. Kva skal ein ta med? Kva må ein ha med, og kva kan ein trygt late vere att heime?

Men først kjem helgedagane, og med desse påskeliljene ynskjer eg alle mine lesarar Ei God Påske!

Golgata

Det er den 13.dagen i månaden Nisan. Om kvelden når tre stjerner er synleg på nattehimmelen byrjar påskehøgtida. Den 14. dagen i Nisan.

På Golgata utanfor bymuren i Jerusalem teiknar tre kors seg mot ein himmel der lyset er i ferd med å verte borte, trass i at det endå er timar att av dagen.
I den sjette timen vert det mørkt i heile landet, og det vare heilt fram til den niande timen, fortel Markus, evangelisten.

Då, omkring den niande timen høyrest eit rop frå den eine krossen.
Min Gud, min Gud! Kvifor har du forlate meg!
Endå ein gong ropa Jesus høgt, og så anda han ut og døydde.

Joh.3.16

Dei fire evangelistane har litt ulike detaljar om hendinga der ved krossen.
Hendingar som knyter seg opp mot tempelet og offerhandlingane der.
Johannes fortel at etter at han var død, stakk ein av soldatane eit spyd inn i sida hans, inn i hjartet, slik at blodet hans vart tømd ut over jorda.
Dette samsvarar med at i blodet var det Gudgjevne livet. Og slik offerblodet alltid skulle vende attende til jorda igjen, var soldaten si handling med på å oppfylle det.

Johannes fortel og om noko som hende i tempelet når Jesus døydde.
Ei hending som det er spor av i dei gamle jødiske skriftene.
Inne i det inste av tempelet var der eit lite rom der paktarka ein gong stod. Den forsvann då babylonarane øydela tempelet mange hundre år før dette. Dette romet var kalla det høgheilage, og var skilt frå resten av tempelet med tjukt, vove, forheng som gjekk frå golv til tak. No var det høgheilage eit tomt rom. Der var berre ein liten plattform der paktarka skulle ha stått.

Det var berre øvstepresten som hadde lov å gå inn der, og det hende berre ein gong i året. På Yom Kippur, den store forsoningsdagen. Då gjekk han inn med offerblodet og påkalla den heilage Gud sitt namn.
Eit namn som til andre tider var for heilagt til å uttale, og som ingen i dag veit korleis det vart uttalt. Uttalen forsvann då romarane reiv tempelet og offertenesta tok slutt.

Johannes fortel at då Jesus anda ut på krossen med orda ”Det er fullført”, då rivna det store forhenget utanfor det høgheilage i to, ovanfrå og ned. Som om to sterke hender tok tak øvst oppe og reiv det i to.
Det var ikkje lenger trong for nokon øvsteprest som eingong i året bar offerblodet inn for Gud i det høgheilage. Vegen var opna for alle, direkte inn til Gud.


I dei korte timane frå lyset vende attende over Jerusalem til kvelden seig på, hadde Jesus sine vener det travelt.
Dei måtte få løyve til å ta han ned av krossen og gravlegge han før dei tre stjernene synte seg på kveldshimmelen og sabbaten byrja.
Og medan kveldshimmel raudna av lyset frå den dalande sola, og skumringa senka seg over byen, vart den døde sveipt inn i eit linklede, med ein sveitteduk over andlet, og lagt inn i ei tom grav i hagen like ved Golgata..
Så vart ein stein rulla for opninga.
Overprestane sørga for at romarane forsegla grava.
Og for at ingen skulle kome og røve den døde, sette dei soldatar til å vakte den.
Så høyrest lyden av shofaren, bukkehornet, inne frå tempelmuren, lyden som varsla at no byrja påskehøgtida..

Då kviler den døde sin lekam alt i grava. Men der er ein lite notis i det nye testament om at sjela hans var ikkje der. Den er der dei døde er i forvaring, i dødsriket.

Dyrt kjøpt, prisen betalt.

Når eg sit i Ørsta kyrkje og ser mot det gamle alterskåpet, ser eg i hovudmotivet tre personar. Den krossfeste, mor hans Maria og Johannes, ”den læresveinen han hadde kjær”.
Men der er og fire englar, og dei held fram kvart sitt staup mot den krossfeste.
I staupa samlar dei opp blodet som kjem frå såra hans.

I dei gamle bibelske tekstene er blodet heilagt, for i blodet var livet tilstades, og livet var gitt av Gud og høyrde Gud til.
Derfor var det forbode å ete eller drikke blod. Det var og forbode å ”utøse” blod, ta liv, utan Guds godkjenning. Det var berre Gud som hadde den retten.
Ved ofringane i tabernakelet, og seinare i tempelet, vart liv teke med denne godkjenninga.
Offeret kunne vere ein fugl eller eit lytelaust lam eller kalv.
Dei kunne dei ete kjøtet, men blodet høyrde Gud til. Det vart alltid stroke over hjørnehorna på offeralteret, skvetta på alteret eller slått ut på jorda.
Grødeoffer hadde ikkje dei restriksjonane.

I langfredag sin bodskap er blodet sentralt, sjølv om det ikkje vert billedleggjort så bokstaveleg og dramatisk som i Mel Gibson sin film ”The Passion”.
I dei nytestamentlege skriftene er termen ”Kristi blod” brukt tre gonger så ofte som ”Kristi kross”, og fem gonger så ofte som ”Kristi død”.
Eg er ikkje sikker på at det er tilfelle i vår tids forkynning, Eg har ei kjensle av at vi er noko blyge overfor å bruke ”blodet” der. Fokuset vert nok heller retta andre vegar.
Det er nok tidsånda som har endra oss, for når eg hugsar attende til min barndom og ungdom så var blodet mykje meir tilstades. Både i song og forkynning.

Men sjølv om vi har vorte blyge overfor å bruke det, så kjem vi ikkje forbi det sentrale innhaldet som Hans blod representerar for oss.
Dette er dette blodet, Hans blod, som gjer at Hans liding og død skil seg ut frå alle andre si liding og død.
Derfor kan Paulus skrive; ”De er dyrt kjøpte, prisen er betalt”.


Eg såg noko djupt symbolsk då eg for mange år sidan såg Rabin sitt songark med teksta til ”Ein song om fred”, farga raudt av blodet hans.
Det var det Jesus gjorde langfredag. Han kjøpte oss fred med sitt eige blod.
Hebrearbrevet seier:
”Ikkje med blod av bukkar og kalvar, men med sitt eige blod gjekk han inn i heilagdomen ein gong for alle. Og slik vann han ei evig utløysing.…….Kristus bar seg sjølv fram som eit lytelaust offer.…….Og med eit einaste offer har han gjort dei som vert helga fullkomne.”

Derfor trassar eg tidsånda og syng med Fredrik Wisløff:
”Gud være lovet, min sjel er frelst i kraft av blodet, ja blodet! Nu kan du byde meg hva som helst. Jeg velger blodet. Min sorte drakt er blitt snehvit skrud, og jeg står hellig og ren for Gud. I kraft av blodet, ja blodet.”

Offer.

Alle trusretningar har eit eller anna formål som dei truande må gjere for å kome gud/gudane i møte. For at dei igjen skal sjå med godhug på den som vender seg til dei.
Bøner, pilgrimsferder og ulike slags varer er av dei milde offera.
Dei som granskar menneska si soge, anten det er i skrifter, eller gjennom å grave i jorda, finn alvorlegare døme på slike forsøk på å tilfredstille ein gud. Somme av dei er etter vår noverande oppfatning, rett grusomme. Menneskeoffer er ikkje ukjendt .
Også vår soge fortel om slike offer. Blodoffer, bloting i gudehovet.


Eg har vandra i Hinnoms dal, GeHennom. På gresk bar den namnet Gehenna.
I dag ein vakker, grøn og fredeleg liten dal vest om Jerusalem sine bymurar. Men dalen sitt namn gav opphav til vårt ord helvete.
Der, fortel Bibelen, let nokre av Judeas kongar born gå gjennom elden. Med andre ord vart dei ofra som brennoffer til den kananeiske guden Moloch.


For nokre år sidan var der i samband med Håkon Blekens si utsmykkinga av Spjelkavik kyrkje, ein strid om eit av dei av bileta i den lange frisa av glasmåleri.
Striden stod om eit bilete av Abraham si ofring av sonen Isak. Biletet viser ein kniv i ei lyfta hand, og ei anna hand som stoggar handa med kniven.
Etter Abraham i tid var det forbode med menneskeoffer innan den jødiske trua. Men Hinnoms dal fortel at menneska trass i dette forbodet, let andre gudar forføre seg til slike offer. Det var ikkje nok med alle dyreoffera inne på tempelplassen litt lenger aust.


Då eg vart fødd, gjekk eit av verda sine største menneskeoffer føre seg, der millionar av menneske vart ofra. Mange vart skotne, medan andre leid døden som brennoffer.
Holocaust er det kalla, eller som det heiter på hebraisk - Shoah.
Her var det ingen gud som kravde offeret, men galskapen hadde sitt opphav i politiske idear hos ein mann.
Å gå gjennom minnesenteret Yad Vashem ved Jerusalem er ei av dei sterkaste opplevingane eg har vore igjennom.
Yad Vashem kjem frå Jesaja 56,5 der Gud seier at han vil gi dei eit ”minnesmerke og namn i mitt hus og innan mine murar. Eg gir dei det som betre er enn søner og døtre: eit evig namn som aldri skal rydjast ut”.

Korleis skal vi forstå det blodofferet som skjedde på Golgata for snart totusen år sidan?
Det som vi kvart år minnast i påska sin langfredag.
Det var Pontius Pilatus og overprestane som sette justismordet i verk.
Men kva ligg i orda til den krossfesta når han seier; ”Ingen tek livet mitt. Eg gjev det frivillig”?
Kan vi forstå det utan å søkje inn i den verda som er usynleg for våre auge? Guds verd.

Påske

God Påske vert det helsa desse dagane.
Eg er så konservativ at sjølv om vi no er ved inngangen til dei dagane som er kalla ”den stille veka”, så byrjar ikkje påska for meg før helgedagane er der.

Sidan eg syng i kyrkjekoret vårt, så vert det tre gudstenester saman med koret på meg.
Skjærtorsdag, påskenatt og 1.påskedag.
I tillegg er eg denne gongen beden om å vere mellom dei som les lidingssoga under gudstenesta langfredag.
Derfor inga hyttepåske med skigåing dette året heller.
Det høver meg i grunnen godt, for påske og kyrkjegong har eg litt vanskar med å skilje åt – og velje vekk.
Kanskje det har noko med alderen å gjer?


Kvar gong eg er i kyrkja vår her i bygda, så er det dette alterskåpet eg ser når eg vender augo mot koret.
Med opne dører er det langfredagsdramaet som syner.

Eg er ikkje heilt fortruleg med kvar dei ortodokse kyrkjene legg hovudfokuset i påskebodskapen.
Men i kyrkjene som har si rot i romakyrkja har, trass i 1.påskedag sin lyse bodskap, tyngda av si forkynning på Jesus si liding og død.
Det er den bodskapen som alterskapet viser, som har hovudfokuset.

Men korleis tolkar vi den?
Sjølv Paulus har fleire ulike tolkingsmåtar for det som hende den mørke dagen.
Var det ein kamp som enda med siger over det vonde?
Var det eit offer, det endeleg og siste?
Eller var det ei forsoningshandling frå Guds side?
Eller kanskje det var ei forløysing, ei frikjøpshandling av ei fallen menneskeætt?
Kanskje dei er der alle.
Det spørst berre kva for eit dør vi opnar inn til det som hende i Jerusalem og på Golgata.
Men dette, så langt eg skjønar, hende i den verda som er gøymd for våre auge. Krossfesting var det tusenvis som måtte lide, men Jesus si krosfesting vert eineståande i lyset frå Guds verd og Guds Ord.
Det er i dette lyset eg kan sei; Eg trur på Jesus Kristus, Guds einborne son, min Herre - og - min frelsar.

Om eg ikkje helsar God Påske alt i dag, så helsar eg deg som er innom her; God Helg!

PS: Ein av mine lesarar har gjort meg merksam på at kyrkjekoret ikkje skal synge under gudstenesta 1.påskedag. Men, eg vil nok vere i kyrkja likevel. DS

Eit songark

Eg er i gang med å digitalisere mine gamle lysbilete.
Eit tidkrevandre arbeid. Men gjennom det, dukkar det og fram nokre bilete frå
halvvegs gløymde minne.
Som desse.

Den var kjend som "Oslo-prosessen", forhandlingane som førde fram til ei avtale i Washington, og eit handtrykk mellom ein litt tilbakehalden Yitzhak Rabin og Yasser Arafat, medan Bill Clinton stod smilande, med utbreidde utbreidde armar, bak dei.Det hende 13.september 1993.
Eg var i Israel noko før, og opplevde den optimistiske stemninga som rådde mellom palestinarane i Jerusalem, på grunn av desse fredsforhandlingane.
Men det skulle ikkje vare.


Torget i TelAviv. Ein kan sjå bileta av Rabin på hjørneveggen, litt inne i skuggen.
4. november 1995 var der tillyst eit torgmøte i TelAviv, til støtte for fredsarbeidet.
Over 100 000 var samla der, og mellom dei som stod på podiet var Rabin.
Til avslutting song dei ein populær hit, ein "Song of peace".
Så er det slutt.
Rabin brettar saman songarket. Stikk det ned i innerlomma og går mot bilen som ventar han.
Undervegs er det ein i folket rundt som lyfter handa si. I den held han ein pistol.
Det høyrest tre skot. To av dei råkar Rabin i brystet og han fell saman.
Rabin døyr seinare på sjukehuset.


I jakka hans finn dei seinare arket med songen om fred.
Merkt av Rabin sitt blod.

Rabin si grav.

Rabin vart gravlagd på æresgravstaden utanfor Jerusalem.
Etter denne hendinga var det andre krefter som vann fram på begge sider i konflikta.
I røynda gravla skota den freden som Oslo-avtalen prøvde å skape.

På veg mot byen

Sola i ferd med å rulle opp over fjella i Moab då dei forlet Betania denne morgonen.
Langt der i aust låg fjella blå og utan konturar under den stigande sola.
Nedanfor Betania fell øydemarka ned mot den djupe dalen der den store elva renn ned mot Saltsjøen. Dei kunne sjå vegen bukte seg fram mellom dei lave åsane under dei.
Øydemarka hadde eit bleikt grønskjer no desse vårdagane.


I går kom dei oppover frå dalen der nede.
Opp mellom øydemarka sine sand og steinåsar. Då såg dei Betania ligge framfor dei, oppe på fjelltoppen.

I dag står siste stykket att.
Over åsen fram til staden der utsynet opnar seg over byen, og huset der Herren har bustad sin mellom sitt folk .
I Betfage lenger borte på åsen, finn dei ein eselfole som dei låner, og han set seg opp på ryggen av det.

Så er dei framme på åskanten.
På andre sida av dalen under dei, ligg byen.


Det er kong Herodes sitt store byggverk som ruvar mest der borte, med den mektige muren som held oppe den store plassen. Salomos bogegangar stengjer litt for innsynet til plassen, men lenger borte reiser tempelet seg, innanfor dei inngjerda forgardane.
Opp trappene til portane i muren ned mot dalen, er det tett av menneske på vandring mot tempelet. Innanfor portane fører nokre tunellar dei vidare opp til plassen,
Utanfor tempelmuren, i vest og sør, ligg Davidsbyen, Sions stad, omkransa av bymuren med sine portar og tårn.

Dei let augene fange inn synet av byen og tempelet der det ligg bada i den klåre morgonsola.
Borte på plassen, over den mektige muren, ligg tempelet stort og mektig. No i morgonsola blenkjer det i dei gullkledde veggane, og frå offeralteret stig alt røyken som ei grå søyle opp mot den blå himmelen.
Dei høyrer omen frå byen opp hit til åskanten der dei står. Det nærmar seg påskehøgtida og byen er full av pilegrimar som er komne hit frå heile det romerske riket, og frå land der den romerske keisaren si makt ikkje når.

Brått vert det uro i folket på veg mot byen.
Nokon har sett kven han er, han som sit på eselfolen, og orda går som eld i turt gras.
”Det er han som vekte den døde Lasarus til live att.”
Ei røyst bryt ut i ein lovsong, og andre fell straks inn.
”Lova vere han som kjem i Herrens namn....”
Og medan songen bylgjer fram langs vegen, byrjar nokre å legge kappene sin på vegen framfor eselfolen, medan andre bryt greiner av trea for å hylle han.
Mennene som fylgjer han vert rivne med av folket si hylling.
Men dei som går nærast han, ser med eit – undrande - at han, midt i folket si opphissa hylling, gret. Tunge tårer renn på kinna hans og ned skjegget. Undrande spør dei; Gret du herre? Då høyrer dei ei lav og gråtkvalt røyst; ”Jerusalem, hadde du berre kjent di vitjingstid. Men no er det for seint. No er det gøymt for deg.”


Lia fell bratt ned framfor dei.
Vegen svingar seg mellom dei sølvfarga lauvtrea som seinare på året skal bere sin rike haust av oljefrukter, oliven.
Ute av hagen, kryssar vegen bekken som kjem frå tempelplassen. Bekken som fører bort vatnet frå dei talrike reinsingsbada, og frå slukane oppe ved tempelet. Slukane som tek imot avfallet frå dei tallause, daglege, ofringane der oppe, og fører det i gøymde kanalar fram til bekken ned i dalen, som så tek det vidare ned mot øydemarka ved Saltsjøen.


Så ligg bymuren framfor dei.
Dei går gjennom porten og inn i Davidsbyen.

Tolkingar

I bibelgruppa eg er med i, har vi to, til tider tre ulike omsettingar. Då kan ein av og til høyre.: ” Kva var det du las? I min Bibel står det andre ord. Kvifor det? ”

Bibelselskapet si utgåve frå 1875. Med gotiske bokstavar, og framleis på dansk.

Bibelen er skriven på hebraisk og gresk. Det er vel få av oss som er i stand til lese den på dei språka. Derfor har vi trong for å få den på eit mål vi kan skjøna. Men i alle omsettingar frå andre språk, må orda tolkast om inn i vårt språk. Men då får vi og med tolkaren si forståing av ordet – også det som tolkaren ber med seg av aktuelt frå si tid tid, sine tankar, idear og kultur m.m.
Dette får vi tydeleg demonstrert når det gjeld Koranen, som ikkje skal (kan) omsetjast frå gamalarabisk.
Dei som ikkje kan det språket, er avhengig av ein mulla si tolking, og kva mål han har med den.
At det kan føre galt avstad, ser vi i den ekstreme valds-islamismen. Eller i pastor Terry Jones si brenning av Koranen.

St.Hieronimus på sin sokkel utanfor kyrkja i Betlehem.

Når det gjeld vår heilage skrift, Bibelen, så var ein tidleg ute med å omsetje orda til andre språk enn det den opphavleg var skriven på.
Dei første var nokre jødiske skriftlærde i Aleksandria som omsette den hebraiske teksta (GT) til gresk. Det hende omlag 70 år før Kristus.
NT vart tidleg omsett til gamalsyrisk, men omlag 400 år e. Kr. kom omsettinga av både GT og NT til det som i mange århundre vart normen i den vestlege kyrkja. Det var Hieronimus si omsetting til latin. Den såkalla Vulgata. Den er framleis den katolske kyrkja sin Bibel, om enn i revidert utgåve.

Hieroimus si grotte.
Det hende delvis i Rom, og delvis i ei grotte i Betlehem.
Vår Bibel var i mange hundre år grunna på Luther si omsetting til tysk, som igjen vart omsett vidare til dansk. Først for om lag hundre år sidan kom omsettingar frå grunnspråka til norsk.

I slutten av tenåra opplevde eg å verta omvend, som det då vart kalla.
Når eg ser attende på åra fram til eg no er ein eldre mann, er eg nok litt usikker på kva resultat den hendinga hadde på dei lange linjene i mitt liv. Var det eit sporskifte i mitt liv, eller var det ein fornyande impuls i det som alt var der frå barndomen av? Eg meiner nok i dag at det helst var det siste.
Men ei fylgje gav den. Eg fekk ei vedvarande interesse for Bibelens sine ord, kva dei tydde då dei vart skrivne, og korleis vi tolkar dei i dag.
Den gav og som resultat at eg kjøpte meg min eigen Bibel. Ei raud Bibel av 1938-omsettinga.
Raudt fordi den skulle minne meg om soningsblodet, som var så sterkt framme i gudstenestetekstene denne søndagen.
Merkt av års lesing vart den i 1978 bytt ut med den då nye omsettinga.
Som no i ferd med å gå i oppløysing og treng sårt avløysing. Men det med den som med gamle og inngådde kle. Dei er vanskelege å legge vekk i byte med noko nytt og ubrukt.
Men seinare i år skal eg kjøpe meg ein ny Bibel, med den nye omsettinga. Det vert nok den siste for meg.

Attende til spørsmåla frå bibelgruppa.
Ved alle omsettingar er det valt eit tolkingsmønster, og kva tolking som er valt, har mykje å sei for korleis vi forstår Bibelen sine store ”ord”.
Og dei er nokre av. Som; menneskesonen, Guds Son, inkarnasjonen, rettferdiggjering, helging, frelse, dom, fortaping, atterføding, evig liv, nåde, m.m
Når vi no snart får ei ny omsetting av Bibelen, skal det verte spanande å sjå kva ord og uttrykk omsetjarane, tolkarane, har gjort denne gongen.

I 1978 vart det til ei viss grad nytta ei forklarande tolking. Ikkje alle fann seg til rette med det. Resultatet vart ei protestutgåve. Norsk Bibel, som nytta ei meir konservativ tolking.
Sidan kom endå ei protestutgåve som var ei omsetting av den engelsk ”King James Bible” som omsettargruppa rekna som den rette tolkinga.
Eg har og ei utgåve av Jehovas Vitne sin norske Bibel, basert på den amerikanske JV bibelen.
Den har nærast ei ord for ord tolking. Det gir, for vår tid, ei tung og stiv ordføring, men har gitt meg nokre aha-opplevingar.

Kva ord er valde i den komande omsettinga?
Nokre løysingar er vi alt presenterte for, og andre vil nok falle tungt å venje seg til sidan dei gamle vala er godt innarbeidde gjennom lang tids bruk.
Til dømes ”Vår Far” mot det innarbeidde ”Fader Vår”.
Svara er ikkje alltid så enkle og rett fram som ein gjerne vil tru.
Den eine sanne omsettinga er ikkje alltid like lett å peike på. Eg har etter kvart skjøna at der kan vere rom for andre tolkingar enn dei eg ser i dag.

Fastetid

Det er tidleg morgon der han står utanfor kyrkja nede i botnen av dalen.
Han er med i ei gruppe turistar, pilegrimar, som snart skal vitje den vakre kyrkja, skapt av den italienske arkitekten, Antonio Barluzzi, som har skapt så mange vakre kyrkjer i dette landet.


Dalen opnar seg sørover, og i dalbotnen skal der vere ein liten bekk.
Dalen er ikkje brei, og på begge sidene lyfter det seg lave åsar.
Det var ned gatene der borte under muren han kom, meisteren med fylgjet sitt, ein sein kveld for lenge sidan.
Ned gatene og ut gjennom byporten som låg der då.
Ut i dalen og over bekken.
Det var ein hage med oliventre og ei oljepresse som var målet hans. Der skulle dei vere om natta.
I dag ligg kyrkja og nokre få og gamle oliventre der hagen eingong låg.

Sola hadde enno ikkje klart å varme den kjølege morgonlufta, men dagen er klår, så det vert nok endå ein varm dag i byen der oppe bak muren.
Framleis er det stille utanfor kyrkja, men om ikkje lenge vil her vere fullt av turistbussar, og det vil kry av menneske i hektisk aktivitet.


Han let augene kvile ei stund på mosaikken der oppe på gavlen, og åsen bak, før han går opp trappa og inn bak glasveggen som ber siluettane av forvridde oliventrestammer på seg.
Han veit kva som møter han der inne. Han har vore her før. Likevel kjenner han på den same kriblande spenninga som då han kom inn i kyrkja første gongen. For år attende.

Inne er det skymt. Fullmånelyst.
Oppe i taket med dei mange kuplane er det måla stjerner.
Framme i kyrkja , nedanfor alteret, stikk nakne berget opp av golvet.
Omkransa med eit gjerde av smijarn, forma som tornekroner. Og utanfor ein alterring med knelebenk.

Han står stille og let augene venje seg til det svake lyset, før han stille vandrar framover mot koret og det nakne berget.
Tankane hans er i dramaet som hende her ei månelys natt for snart totusen år sidan.
Det kjem for han at han vil bøye kne ved alterringen og forme ei lita takkebøn.
Han kneler ned på benken der ved berget.
Brått og uventa fyller ei kjensle av djup sorg og smerte han.
Utan at han maktar å hindre det, bryt tårene fram og renn ned over kinna hans og dryp ned over dei falde hendene og alterringen.


Kor lenge han ligg på kne der, fylt av den djupe sorga, veit han ikkje. Tida og staden glir bort som i eit tomt og tidlaust rom.

Suste det tungt av sorg
gjennom Getsemane den natten …
Den natten soldatene førte Maria sønn med
til yppersteprestens hus?

Ei hand tek han varsamt på eine skuldra, og ei mild stemme når inn til han.
”Du må kome. Vi skal vidare.”

Nei,
en eseldriver som drev sine dyr
gjennom Shushanporten i den tredje time,
hørte et mektig åndedrag av fred
bruse gjennom olivenlunden.

Sakte reiser han seg.
Kjensla av sorga glir bort når han slepper taket i det mørke treet han knelte ved.
Nevane dreg over dei fuktige kinna for å turke bort dei siste restane av gråt.
Men på alterringen er der mørke og våte flekkar etter tårer.

Der er fleire grupper i kyrkja no når han sakte fylgjer etter dei andre ut gjennom glasdøra, ut i morgonsola utanfor.

Og over den lille gropen
som Mesterens knær grov i myk muld,
vandret en bille, en bladtege
med ryggskjold som gammelt kobber,
antennene dirrende spent
mot en duft av hibiscus.


Sola har flytta seg eit heilt stykke vestover medan han var inne. Lufta har vorte varmare. Han står ei stund og nyt den vakre mosaikken oppe på kyrkja. Den lyser mot han i sterke og klare fargar.

Dei andre er alt i gatekrysset lenger borte, på veg mot den gamle bymuren oppe i dalsida.
Han går sakte etter dei.
Midtvegs oppe i dalsida snur han seg og ser attende på kyrkja.
Undrande.
Kva var det som hende der inne, og kvifor hende det han?

En gjeterfløyte oppe i høyden
lød ensom og langt borte.

Han når dei andre att i det dei er framme ved Løveporten.
Oppe på bakkekanten ved vegen står eit gamalt esel bunde til ein busk.
Ved porten står politi og soldatar med ladde våpen i hendene.
Og innanfor ventar trengselen i dei smale gatene fram mot den gamle tempelplassen.
Over den strøymer dei truande til fredagsbøn i moskeen.

orda med kursiv er Hans Børli sine