Arbeid og helg

Etter vel ei veke nærmar det seg botnlinja i arbeidet med å renovere badet som mi kjære og eg nyttar.
Veggar er rivne, golv er knust og betongen boren ut, veggklednaden det same, og så er det slegne nye grøfter for nye slukar og avløpsledningar til servant, toalet, dusj og vaskemaskin. Hadde eg visst kor mykje arbeid det kom til å føre med seg, hadde eg nok på førehand  kvitt med enno meir enn eg gjorde. Men det var på høg tid at noko vart gjort med det. Og no nærmar det seg starten på bygge opp att vårt nye bad. Heldig har eg vore som har gode hjelparar og konsulentar til hjelp.
Samstundes med alt arbeidet med badet, har vi hatt ein stort arbeid med fjerne mykje av alt som har samla seg opp gjennom førti år, og som vi ikkje har bruk for meir, og knapt nok visste at vi hadde. Ein heil kontainer står og ventar på å verte frakta bort over helga. Men no er det fridag, 1mai, med gudsteneste m.m., og så kjem to konfirmasjonshelgar med 2 gudstenester i kvar, og i desse gudstenestene har eg meldt til teneste.
Våren eg trudde skulle kome med eksplosiv kraft, den har svikta. Det har vore for kaldt værlag til no. Det to siste morgonane har det vore rim på marka. Likevel må nok grasklipparen fram no. Engkarsen har byrja å slå sine blomar ut, og då varer det ikkje lenge før alt er lyst fiolett der det skulle vere grønt.

Så er det igang.

Det har, sidan mi kjære og eg flytta ned på grunnplanet,  ligge ei utfordring på meg. Ei utfordring som eg har skuva framfor meg og utsett i det lengste. Men etter sterkt press frå våre born var det til slutt ikkje til å kome forbi. Badet vi hadde nede på grunnplanet måtte renoverast. Det var ikkje til å utsette lenger. Så no, etter veker og månader med gjennomtenking og stadig endring i planane, er det endeleg i gang.  Eg byrja på arbeidet i går med å hive ut badekaret, og starta på slå opp golvplata. Og fekk merke at eg er nok ingen ungdom lenger.  Sjølv med godt verktøy til hjelp, gjekk det ikkje så fort. Men så, i dag,  dukka to av borneborna opp og overtok arbeidet, og dei hadde meir efekt enn morfaren. Det er godt å få hjelp av kyndige karar i arbeid ein kvir seg for. Og når dei tillegg har si utdanning i rørleggar og snekkarfaga, kan ein ikkje betre hjelp få. Så no trur eg mi kjære byrjar å sjå fram til eit nytt badrom, om ei tid.

Den åttande dag.

Tid. Kva er tid?
Eg las i dag noko ein hadde skrive, at der er menneske som ikkje godtek anna enn det som kan handfast provast. I så fall må dei ha vanskar med undringa over alt det som fell utanfor den kategorien. Og av dei er det mangt. Også i trusverda er der mange spørsmål vi har vanskar med prove på den måten dei krev. Spørsmål som vi kan stille oss undrande overfor, men som vi i tru likevel seier ja til. Eit av desse har med tida å gjer, og då tenkjer. eg på " den åttande dag".
Eg fylgde ein god ven til den siste kvilestaden i går. Ein ven som døydde så uventa og så alt for tidleg. Men vår livslengde er for dei fleste av oss utanfor vår kontroll. Men då var det omgrepet " den åttande dagen" dukka opp hjå meg. Min ven hadde flytta ut av vår tid og inn i den åttande dagen. Inn i æva. Og i æva høyrer ikkje vår oppfatning av tid-tida heime.
Kvar hentar eg så dette ordet i frå?
Skapingssoga fortel at Gud skapte det skapte på seks dagar. Mange meinar at det var seks dagar rekna etter vårt jordiske tidsomgrep, men eg trur at her handlar det om eit heilt anna tidsomgrep enn vårt. Noko Bibelen og er inne på då det i den står skrive at for Gud er er ein av våre dagar som tusen år. Altså eit heilt anna tidsomgrep.
Attende til skapingssoga. Der står det skrive at på den sjuande dagen kvilde Gud etter å ha fullenda skapinga. Så langt har vi at skapingssoga hende på sju dagar. Ikkje dagar med våre klokketimar, men rekna med Guds klokke.
Vi har nett feira påske, og på vår påskeaftan, når det hadde vorte så mørkt at dei kunne sjå tre stjerner på himelkvelven,var jødane si påskehelg over, og den første dagen i ei ny veke byrja. Og denne første dagen etter påskefesten vart den åttande dagen. Den dagen då Menneskesonen, Kristus, Guds salva, braut dødens makt og stod opp at, men med ein herlegdomslekam. Den åttande påskedagen vart den dagen då Guds ævelege rike braut inn i vår tid. Frå den dagen lever vi framleis i vår tid, men samstundes og i Guds tid. Enno er det berre på andre sida av døden at Guds tid er synleg.  Det er ikkje synleg for våre auge, sjølv om det bere er eit forheng som hindrar oss å sjå det med våre auge her i tida.
Kan vi bevise dette?  Nei, her strekk ikkje vesle vitet til. Her er det tru, og von, som må til for å sjå det. Fattige må  vi vere utan von i møte med døden. Då er døden eit endeleg og totalt farvel, men ved trua har vi ei levande von. I trua ser vi det alt, og veit; at der på andre sida av forhenget, dit våre kjære har flytta ved døden. Der er dei alt inne i Gud tid, i Guds æve. Og ein gong i vår tid, på Guds åttande dag, vil Han som sit på kongsstolen reise seg og sei; Så eg gjer alle ting nye!

Pannekaker

Eg har alltid hatt ei svakheit for pannekaker. I min barndom skulle dei alltid etast varme med sukker eller sirup til. Det  var vel ikkje det beste korkje for tenner eller helsa, men søtt skulle det vere. Seinare, når dei var kalde, var det gjerne sylyetøy eller brunost til dei. Men favoritten kom når det var slaktetid på gardane, og det kom blod i huset. Då steikte mi mor mørke blodpannekaker. Det var herlege saker. Seinare, i ungdomen kom eg på folkehøgskule, og med ein flokk konkuranseetande tenåringar var det ei nok ei prøving for kjøkenpersonalet å steike nok av pannekakene, sjølv om dei prøvde å stogge verste appetitten på førehand, med ertesuppe. Det var ikkje få pannekaker som gjekk med til dei mest storetne.  Under vandringane i Frankrike og Spania har eg undervegs og fått prøve dei lokale variantane. Crepes heiter dei der. Ein stad i Frankrike fekk eg jamvel to sorter pannekaker i same måltidet. Ei grov til hovudrett, og ei finare til dessert. Og ein stad oppe i fjella i Spania fekk vi dei servert nysteikte til frukost. Gode minne for ein pannekakeelskar. I dei seinare åra er det eg som har fått oppgåva å stå for steikinga av dei. Det kan til tider vere noko keisamt å greie å tøme rørebollen, men vert det mange nok av dei, så kan eg sjå fram til mange trivelege ettermål utover kvelden. Men ikkje så idag. Med tre pannekakesvoltne rundt meg kom kravet om ei pannekake til, raskare enn eg rakk å steike. Men slike opplevingar kjem vel inn under kategorien bestefarsgleder.

Og så, plutselig...

Brått og uventa kon meldinga om at ein god ven var gått bort. Med eit var livet endra for henne som hadde levd saman med han eit heilt liv, og for born, svigerborn og borneborn. Også venekrinsen fekk brått ein mindre. Når døden kjem på vitjing gjer det vondt for den og dei som vert råka, for døden set skilje i tid og rom frå den som stod ein nær, og var ein kjær. Det er godt å bere med seg dei gode minna frå tida og fellesskapet som var. For mi kjære og meg er det minne frå pilegrimsvegar, kor og ulike møteplassar her i heimbygda. Vi vil minnast hans gode humør, hans musikalitet og hans postive innstilling til sine medmenneske. Vi vil og minnast den kjærleik han bar på til si kjære og deira born. Men minna kan aldri erstatte den fysiske nærleiken vi hadde før døden kom på vitjing og tok han bort. Trass i sorg, saknad og vemod, vi har nett feira påskedagen til minne om lyset som rann over ei tom grav. Det fører ein stråle av lys inn i saknet, for påskemorgonen fortel at døden er ikkje det siste farvel, der lyser ei von inn i det tunge. Den  tome grava i Jerusalem fortel oss bak død og grav ligg der ein ny morgon, eit nytt liv og ventar. Då skal vi møtast att, vi som døden så sårt har skilt her.

Sjå, hendene mine..

Kva er det dei seier?  Kva tyder det dei fortel, kvinnene?  Spørsmålet hadde dirra i lufta mellom dei etter at Peter og Johannes hadde sprunge ut til grava for å sjå om det kvinne fortalde, var sant. Og dei hadde funne at steinen var rulla til sides og at grava var tom. Berre likkledet og ansiktsduken låg att.
Vel inne att bak den stengde døra att, hadde dei fortalt kva dei hadde sett, og helde fram likkleda. Her er dei. Dei er hans, hadde dei sagt. Men kva tydde det? Maria hadde sagt at ho hadde møtt han, men kunne dei tru på henne? Er det mogeleg å tru henne, ei kvinne? Dei hadde då sjølve vore med å legge hans døde kropp inn i grava, og rulle steinen for. Og det visste dei, døde er døde. Ein kvan måtte ha brote romarane sitt segl, og stole kroppen hans. Men kvifor? Uroa sat i kroppen på dei, Uroa og frykta. Dei hadde opplevd for mykje denne påskehelga.
Derfor hadde dei helde seg inne desse dagane, bak ei stengd dør.
Då brått står det ein mellom dei. Dei skvett til alle. Kven er dette, og kven har slept han inn? Ingen av dei hadde høyrt nokon banke på døra. Er det eit skrømt, for ingen kan gå gjennom ei stengd dør?
Dei høyrer han sei; Vær ikkje redde. Eg er ikkje noko skrømt, Det er eg. Sjå hendene mine. Og så hadde han retta fram hendene sine, og dei såg såra etter naglane i dei.
Er det vekeleg han? Hadde Maria likevel rett i at ho hadde møtt han?
Er det han som dei hadde sett ligge død som står her mellom dei? Men korleis kom han inn? Døra er då bolta og stengd? Jau, det han, men samstundes, det er noko framandt ved han. Tvilen, og undringa stig mellom dei.
Har de noko å eta, spør han dei, og dei leitar fram noko fisk, og ser at han et.  Skrømt kan då ikkje ete?  Sakte endrar frykta seg til undring, og glede. Det er verkeleg meisteren deira, Jesus, han er ikkje død lenger, han står der midt mellom dei, og han lever.
Dette endra verdshistoria. Utan oppstoda og den tome grav hadde der ikkje halve menneskeætta i dag vore truande kristne, og mykje av det som har hendt dei siste totusen år, hadde aldri hendt.
Utan oppstoda hadde episoda med meisteren frå Nasaret og hans tolv læresveinar vore ei gløym episode i jødefolket si soge. Men med oppstoda og den tome grav, byrja Gud, den allmektige, eit nytt kapittel i si frelsessoge for menneskeætta.

God påske!

Det vart ikkje ein solmorgon her i fjordbygda idag, slik det var i Jerusalem den morgonen kvinnene gjekk til grava for å sørge over sin ven. Men sorga vende seg brått til undring og glede for der ved grava vart dei møtt av ei brota forsegling, ein fråvelta gravstein og ein ung mann som fortalde at her ville dei ikkje finne sin avlidne ven for grava var tom. Meisteren deira hadde brote dødens  lekkjer og  stått opp til livet att.
Då skunda dei seg attende til byen for å finne dei andre og fortelje det dei hadde opplevd. Seinare på dagen fekk dei oppleve å møte han att, andlet til andlet. Det er vel kanskje ikkje så underleg at mange, både då og no, har vanskar med å tru det som hende den morgonen i Jerusalem, for det bryt med alle naturlover og det ein veit om døden si ubrytelege makt over all skapning. Men likevel, denne hendinga, om den bryt alt vi menneske har erfart om livet og døden sine realitetar, og om vi på alle måtar kan prøve å finne grunnar til å benekte at det hende, så er fortellinga om det kvinnene, og det mange etter dei har opplevd, vanskeleg å gå imot. Og utan denne hendinga, om den strider aldri så mykje mot alle naturlover, så hadde der ikkje vore noko grunnlag for ei kristentru. Hadde ikkje Kristus stått opp så hadde bodskapen vore tom og meiningslaus, seier Paulus. Men så held han fram;  Men no er Kristus oppstaden frå dei døde! Døden si makt er brota, og trua vår er ikkje meiningslaus og tom, for Kristus lever og vi skal leve ved Han! God Påske!

Dag tre, den stille?

Så er den tredje dagen her med sol over snøkledde fjell og dalar. Under vår handletur på senteret var det rimeleg romsleg både inne og ute, til å vere påskelaurdag, så det var nok mange som nytta denne fine soldagen til ein tur på ski.
For oss to ein roleg dag  i sola  før kvelden kjem med sein gudsteneste, påskenattsmesse  rundt midnattsbelet. Ei særmerkt gudsteneste som det er ei sann glede å få med seg. Den byrjar i ei mørklagd kyrkje der kyrkjelyden sit med levande lys i hendene, Etter ei tid vert dei sløkte og lyset kjem på i lyskrunene. Gudstenesta har sin eigen liturgi med mykje sang, og når den er over ved midnatt, går vi ut i natta, igjen med levande lys i hendene. Og til blafrande lys står vi ved kyrkja og syng salmen "Deg vere ære",  ut i natta. Ved solrenninga den fjerde dagen var grava tom.
Den stille dagen då den krossfeste kviler i grava vert det sagt, men, er der noko meir ved denne dagan? Ved kvar gudsteneste reiser kyrkjelydane seg og seier fram kva deira tru er. I den apostoliske trusvedkjenninga som vi oftast nyttar, er der ei setning som fortel noko anna, for då seier vi kor ..." for ned til dødsriket.." Og den setninga fortel om noko aktivt, ikkje det passive "kviler i grava:"
Kvar kjem det ifrå? Det er einaste i eit av Peter sine brev at ei slik ferd, noko vagt, kan vere omtala, då han skriv at "han gjekk bort og forkynte for åndene som var i fangenskap".
Eg måtte inn i bøkene og sjå kva dei andre trusvedkjenningane seier om denne lekken, men den mangla i dei, det er berre i vår apostoliske at den står. Den var med i ein sydfransk varianten frå 540, og vart ålmenn i vår vestlege kyrkje så seint som rundt år 1000 då den tysk romerske keisar pressa romakyrkja til å godta trusvedkjenninga med også den setninga. I den nikenske trusvedkjenninga som austkyrkjene nyttar finn ein ikkje denne lekken. Så kanskje var der inga ferd til dødsriket den tredje dagen, men berre ei kvile i venting på solrenninga på den fjerde?  Men når det gjeld trusvedkjenningar så må eg vedkjenne at eg har større sans for den nikenske, sjølv om den er lengre. Det er fordi den utfyller så mykje meir det som er mi tru. Eg kunne nok tenkje meg den brukt i kvar gudsteneste, men det er helst lite realistisk å vente. Men i kveld reknar eg med at den er med i gudstenesta.

Dag to av påskedagane

Langfredag, eller Good friday på engelsk, er her, og mi kjære og eg har delteke i ei "fin" gudsteneste i heimekyrkja. Om ein kan bruke ordet fin om ei gudsteneste med ein so alvorleg grunntone. Men så er det og kristentrua sitt store mysterium, krossen sitt mysterium, som set innhaldet på denne dagen. Ei "naka" gudsteneste, berre salmar, framføring av lidingssoga der fleire born var med på å gi dei ulike personane i soga liv, bøn og musikk. Men ei sterke soge treng ikkje mange ord i tillegg. Namnet langfredag kan eg skjøne, men good - god. Den har eg litt vanskar med å skjøne bakgrunnen for. Det ordet på denne dagen må ha ei rot som har gjort ei lang vandring fram mot god.  Sjølv tykjer eg at for dei som opplevde den dagen, måtte det sitje att ei kjensle av ein både lang og vond dag. Så sit eg der i kyrkjebenken og høyrer fortellinga skride fram mot sitt klimaks då Jesus gir opp sin ande og døyr krossdøden. Då høyrer eg noko eg har lest før, men ikkje hjå Matteus. Barabbas har fått eit fornamn, Jesus. Jesus bar Abbas, sa røysta framme ved koret. Jesus son av Abbas. Så var det skjebnen til to som bar namnet Jesus som var i spel av Pontius Pilatus på dommarsetet den dagen. Og dei som stod ned for dommarsetet valde, den ein fekk fridom i gåve,  og den andre fekk fornedring og krossdød. Den skuldige Jesus fekk fridomen, og den skuldfrie Jesus vart dømd og tok den andre si straff i hans stad. Der er mange forklaringar  på krossen sitt mysterium. Ei av dei er det som hende med Jesus bar Abbas, og oss alle. At Jesus bar Maria, sona hans, og vår alle si skuld ved sin sin død, og vi som er skuldige går fri.

Skjærtorsdag

Eg vakna opp til at snøen lava ned og dekte alt ute som kunne fortelje om ein spirande vår. Det var aprilnarr ein dag for seint, men det høvde godt til denne dagen som har namnet skjærtorsdag. Dagen til minne om at Jesus heldt sitt siste måltid saman med læresveinane sine. Så byrja då denne første av påskedagane med at all nauren er dekt av rein, kvit snø. Alt gamalt er gøymt, dekt under eit kvitt teppe.
Men kva tyder namnet? Kva er er det i namnet som knyter det til den hendinga?
Skjær kjem frå det gamalnorsk "skir", som tyder  reinsing - å verte rein, og nokon klar forbindelse til det måltidet kan vere vanskeleg å sjå.
For å finne tilknytinga må vi attende til katolsk tid her i landet. Då kunne det hende at menneske vart pålagt ei relegiøs straff av kyrkja. Dei vart lyst i bann og då utstengde frå fellesskapet i kyrkja, og kunne difor ikkje gå til messe. Men på skjærtorsdag kunne dette bannet verte løyst, for då vart det skipa to messer - gudstenester med nattverd - i kyrkjene. Den første for desse utestengde, og der vart bannet løyst, dei var erklært skira - reine, og kunne igjen få tak del  i den neste messa, kyrkjelyden si skjærtorsdagsmesse. Denne ordninga vart borte etter reformasjonen, men namnet vart hengande ved dagen inn i vår tid.
Men eg kom over eit anna namn på dagen medan eg var i Sogn, og det er det engelske namnet på dagen, og det er "Maundy Thursday". Og kva er tydinga på det namnet? Min engelskunnskap rakk ikkje fram der.
Av dei fire evangelia i Bibelen set dei tre første sjølve måltidet i fokus, der Jesus deler brød og vin med læresveinane sine. Men den fjerde, Johannes, er ikkje så oppteken av måltidet, sjølv om også han nemner det. Hjå han er det ei anna handling som er sentral, og det er Jesus si vasking av læresveinene sine føter. Og etterpå kjem Jesus sine avskilsord til dei, ord som er kalla Jesus si avskilstale. Då seier han  mellom anna; "Eit nytt bod gjev eg dykk. De skal elske kvarandre. Som eg har elska dykk, skal de elske kvarandre". På latin heiter det: "Mandatum novum do vobis ut diligatis invicem sicut dilexi vos" Og det er dette ordet mandatum som har vandra frå latin til det engelske maundy.
Skjærtordag -  Maundy Thursday - Same dag, men  to ulike namn og to ulike vektleggingar på dagen.
Har andre land namn på dagen som gir andre tydingar tru?