Pentecoste

Vel attende frå pinsegudsteneste i ei fullsett kyrkje. Med 6 dåpsborn og nattverd frå 2 stasjonar. Eg fekk vere med å dele ut på den eine stasjonen i lag med domprost Bjørdal. Kjekt.

I år fell den jødiske påske og pinsehøgtida saman med våre kristne høgtider. Det gjer dei diverre ikkje alltid. Årsaka ligg i eit kyrkjemøte, langt attende i tida, som fastsette at påskedag alltid skulle falle på ein søndag. Og sidan jødane har ein månekalender, og ikkje ein solkalendar som vi, skil det som oftast nokre dagar mellom jødane si  og vår feiring av høgtidene.

Eg tenkjer at vi ved det miste noko av den samanhengen som Bibelen set påska og pinsa i.

Vi kristne  kutta ein god del røter til stamma vår, då vi braut sambandet til  den påska og pinsa som Det gamle testamentet sine skrifter fortel om, og som Jesus og dei første kristne, medrekna Paulus, levde og ånda i.

Derfor kan vi ofte lese og høyre utsegner om våre eldre brør som byggjer på fakta som ikkje heilt held vatn. Mykje er grunna i manglande kunnskap, men mykje har og sin grunn i at kyrkja etterkvart vart ei kyrkje av heidningkristne, og kom til å meine at jødane var forkasta som Guds eigedomsfolk. I staden hadde kyrkja overteke denne retten. Denne erstatningsteologien har regjert i kyrkja sidan 200-300 talet. Først i dei seinare år, særleg etter krigen sine grufulle forfylgingar av Europa sine jødar,  har det reist seg røyster som set spørsmålsteikn ved denne teologien.
Men i år fell jødane sitt Shavout og vår pinsehelg på same dag.

Pinsa kjem alltid på den femtiande dagen etter påskedag. Ordet pinse kjem frå det greske pentecoste som tyder femti. I staden for dagar reknar jødane veker. 7 veker pluss ein dag (= 50) frå påskedag til pinsedag. Derfor talar dei om vekefesten, og dei seier at pinsa er påska sin kroningsdag. Den dagen får påskehendinga si fullending. Korleis skal ein skjøne det?

Påska handla då om frigjeringa frå slavekåret i Egypt, og utferda mot det lova landet.
Likevel seier dei at utan pinsa hadde påska vore til fånyttes.
Kva feirar dei så i pinsa? Kva er pinsehendinga?

Opphaveleg var pinsehøgtida ein grødefest, men alt på Jesu tid hadde dei byrja å feire at femti dagar etter utferda frå Egypt var dei komne til Gudsfjellet i Sinai, og det som hende der.

Då tempelet i Jerusalem vart lagt i ruinar vart grødefesten borte, og Sinaihendinga tok over som grunnlag for pinsa.
Då feirar dei at Gud steig ned på fjellet i eld, røyk og toredøn,  og gav Moses, og folket, Ordet sitt.
Vi kristne talar om at då Israel fekk lova , og vart eit folk under lova, underforstått "lovtrelar", medan vi har fått evangeliet og nåden sin fridom. Men jøden talar ikkje om Toraen som ei lov, men som Guds Ord, og det som for oss er dei 10 bodorda, er for jøden 10 sentrale gudsord.

Men då dei fekk Toraen i Sinai gjorde Gud ei pakt med dei. Dei vart Guds eigedomsfolk til evig tid. Og denne pakta står framleis ved lag.

Det er den gamle pakt seier vi, samstundes som vi høyrer røyster som hevdar at den vart sett ut av funksjon ved Jesus Kristus.
Men seier Paulus, vi er ikkje eit nytt tre, vi er poda, som eit nytt skot, inn i ei gamal stamme.

Og det er her eg tenkjer at erstatningsteologien tek feil. Eg tenkjer at det var ikkje eit brot på Guds frelsande verk som hende då Ordet, Guds Son, slo opp sitt telt mellom oss. Guds frelsande plan  utviklar seg steg for steg gjennom heile Israel si soge. Der er ein kontinuitetsteologi  frå Bibelen sine første ord, og denne teologien tek eit nytt steg med Jesus.

Og som jødane fekk Toraen, som er Guds Ord, i Sinai, så byrja det nye steget då Ordet vart menneske og slo opp sitt telt i mellom oss.

Til jødane sa Gud: Høyr mitt ord og gjer etter dei. Det same sa Jesus: Den som høyrer Orda mine og gjer etter dei.

Kva er forskjela? Begge Orda, eller lovene, er Guds kjærlege vegvisarar for både jøde og oss av heidningætt.
Nåden?
Nåden er ikkje noko nytt for Det nye testamentet. Heile Bibelen er full av Guds nåde.
Berre tenk på den nåde som vart Isak og Abraham til del på Moriafjellet. Og som peikar framover mot at Ordet ein gong ville ta bustad mellom oss.

Les vi forteljinga om då Moses møtte Gud og fekk tavlene med dei 10 orda på fjellet -  og Lukas si forteljing om pinsedagen i Jerusalem - med opne auge. Så ser vi at det er to svært like forteljingar. Og likskapen vert endå større når ein ser korleis teologane på begge sider tolkar det som hende.

Jødane sin pinsedag er deira påske sin kroningsdag. Vår pinsedag burde vere vår påske sin kroningsdag, og ikkje ein halvegs bortgløymd fridag. Det er den dagen då Jesus si gjerning mellom oss nådde si fullending, og alle som trur på han fekk Den Heilage Ande som pant på at dei er Guds born, og dei vart poda inn i Guds eigedomsfolk.

Pinsa er kyrkja sin fødselsdag seier vi, og det er rett. Då utvida Gud si pakt med sitt eigedomsfolk, og tok oss av heidningeætt inn under si pakt. Det vi kallar den nye pakta.
Og vi fekk Den Heilaga Ande til talsmann, forbedar, rådgivar og læremeister, og hans oppgåve er å vise oss løyndomane som ligg og ventar på oss hos Han som er Ordet, komen i kjøt for å pode boss inn i Guds ætt. Hjelpe oss som er Hans born til å fylgje hans Ord, eller lov om ein vil, i dette livet vi har fått å leve her i verda.
God pins.