Orgelkonsert i havgapet

Sommaren på ytre Søre Sunnmøre byr på så mangt.
Vakker natur ut mot havet, skiftande ver, fergeturar, yrande fugleliv og fiske i fjord og elvar.
Men og spennande musikkopplevingar på ei øy ut mot storhavet, Sandsøya.



I Sande kyrkje har Wolfram Syré, organist i Sande, gjennom 9 somrar bode inn til store musikkopplevingar. Han kallar det; Orgelsommar i Sande Internasjonale Orgelfestiaval.
6 konsertar kvar sommar i juli og august.
Og internasjonalt er det.
Musikkarane er henta frå Tyskland, Austerrike, Storbritania, Finland, Belgia , Norge osv.
Og det er ikkje berre orgel men, piano, sang, trekkspel, fele, gitar osv.
Det brukar vere to utøvarar på kvar konsert som vekslar i si framføring.

I går, 22.juli var det ny konsert i kyrkja på Sandsøya.
Veret var fint på starten av dagen, men mot kvelden tjukna det til frå sør, og så kom regnet.
Men kva gjer det, vi sit då tørt i bilen.
Skodda strøymer ut av Eiksundtunnellen i det vi køyrer inn, men vi er ikkje langt nede før det klårnar opp.
Framme på Larsnes ligg ferga og ventar, og folk strøymer til.
På Åram kjem det fleire frå Vanylven-sida av fjorden.
Billettøren rekk ikkje over alle, så då ferga legg til kai på Voksa, har vi, og mange andre enno ikkje fått betalt for turen.
På kaia ventar maxitaxi for dei som treng skyss fram til kyrkja på naboøya Sandsøy.

Framme i kyrkja vert vi bydd på kaffi og smørbrød. Nokre kvinner ordnar god mat til konsertfolket. Betal etter lyst.
Så benkar vi oss. Her treng ein ikkje vere redd for å sove, for benkane er av det gamle slaget: Eit kort sete inn mot ein loddrett rygg. Men der er komne puter på setet no. Det hadde dei ikkje i tidlegare tider.

Kyrkja fyllest opp med folk frå heile Søre Sunnmøre og endå lenger ut.
Feriefolk, fastbuande og turistar i lett blanding. Spente og forventingfulle.
Wolfram Syré kjem fram og ynskjer oss velkomne til konserten og introduserar musikarane.
I dag er det organisten i St. Gileskatedralen i Edinburgh, Micheal Harris, som spelar på orgelet, medan unge Karin Echoff Holsvik frå Syvde spelar flygel.

Så er det berre å finne ei god stilling, late att augene og nyte musikken.
På orgel får vi høyre stykke av Williams Faulkes, William Thomas Best, Eugène Gigout, Camille Saint-Saëns og Alfred Hollins.
Medan flygelet byd oss på stykke av Frédéric Chopin, Geir Tveitt, Claude Debussy, Johannes Brahms og Maj Sønstevold.

Det over for denne gong, og vi let applausen rulle under kyrkjetaket.
Ein siste kaffikopp og eit lite smørbrød vert det tid til, men vi må nå ferga på Voksa, den siste idag. (konsertane er lagt i tid slik at dei høver til fergeavgangane, til og frå.)
Salongen på øvre dekk fyllest opp. Folk kosar med utsynet over fjorden og øyane medan praten går.
Billettøren dukkar opp denne gongen og vi får betalt både for turen ut og turen inn.

Takk til Harris og Echoff Holsvik for musikken.
Takk til Syrés med medhjelparar som organiserar det heile.
Vi kjem att til nye musikkopplevingar.

Gi og få

Gudsteneste med nattverd i Ulstein kyrkje.
Eg er vikar for soknepresten.
7. søndag i treeinigstida og tekstene er, 5.Mos 30, 11-15. Gal 5, 22-26 og med pr.tekst frå Bergpreika; Matt 5, 20-26.
Vel heime att held tekstene fram å leve i meg.














"Det seier eg dykk; er ikkje dykkar rettferd mykje større enn rettferda til…… så kjem de aldri til himmelriket !!"
Obs!
Dette var det ingen spøk å lese.
Får eg desse harde orda frå Jesus til å stemme med det bilde av Gud som vi så ofte får presentert?
Bildet av den snille, kvitskjegga bestefaren der oppe som seier;
Det er Ok, det er ikkje så farleg
Det går nok bra… til slutt. Berre du gjer så godt du kan, så….
Det seier eg dykk! Er ikkje rettferda dykkar mykje større enn…
Så….
Eg kjenner at der er tekster, som denne…. som ikkje behagar mitt sjølvbilete.

Eg er igang med ei bok av Miroslav Volf, teolog i USA, men opphaveleg frå det tidlegare Jugoslavia, og med sine personlige erfaringa frå borgarkrigen mellom serberar, kroatar og muslimar.
Den har undertittelen: Om å gi og tilgi i ein kultur, strippa for nåde.
Free of Charge heiter den. Det kan vel omsettast med: Fri frå krav.

Fri frå krav? Går det i hop med Jesus sine ord over her?
Eller ord som vi høyrer forkynt om at Gud krev ingenting av oss, utan det eine at vi tek imot og trur?
Er ikkje rettferda dykkar større enn….?

Moses står framfor folket ein av dei siste dagane sine med ord frå Gud til dei:
"Sjå i dag har eg lagt fram for dykk livet og det gode og døden og det vonde."
Vi kunne stogga der, men les vi vidare så står litt meir.
"Velg då livet…"
Så snakka både Jesus og Moses om valg … om å velge. Og om konsekvensar av våre valg.

Men Gud gir då.
Det er høyrer då til Gud vesen, Guds eigenart å gi.
Det vert då forkynt gong etter gong at Gud stille ingen krav, han berre gir.
Gud giver och giver och giver igjen, heiter det i ein song.

Ja, Gud gir.
Gud gir mykje meir enn vi kan fatte.
Gud gir oss alt..
"For det er i Han vi lever, rører oss og er til." seier Paulus.
Livet er ei Guds gåve. Pusten. Livpusten vår kjem frå Gud og er i Gud.
Ingenting er utanom Gud.
Alt er gitt oss av Han.
Og ikkje noko kan vi gi attende til Han.
Han treng ikkje våre gåver han som har alt.
Han som Er alt.

Ei gåve frå ein ven kan vi takke for med ei gjengåve. Ikkje slik med Guds gåver.
Dei er frie, gratis. Vi kan ikkje kjøpe dei med gull eller sylv eller gode gjerningar. Då er dei ikkje gåver lenger.
Og Gud har heller ikkje bruk for våre gjengåver, for alt er frå han og av han.

Og likevel
Guds gåver dei forpliktar oss som får dei.
Forpliktar. Det høyrest då ut som krav. Som eit du skal eller du må.
Men nei, forpliktinga er ikkje noko krav frå Gud.
Gud gir sine gåver utan å feste noko krav til dei.
Dei er frie, gratis

Det er gåvene vi får som forpliktar oss.
For gåvene er slik at dei skal ikkje stanse hos mottakaren. Dei skal flyte vidare.
Vi veit kva som skjer i ei tjønn der vatnet berre renn inn , der tjønna ikkje har noko utløp. Tjønna vert eit etter kvart eit lite dødehav.
Slik vert det også dersom vi berre tek imot og ikkje let gåvene flyte vidare.
Då stilnar det etterkvart hos oss.
For å illustrere det med eit par bilete frå litteraturen.

Knut Hauge fortel i boka "Ein roman og kjærleiken og døden", om ein av desse på kreftavdelinga. Ein forstandar som preikar nåde og omvending til dei andre på romet, men som sjølv ikkje klarer å tilgi. Han er låst i det som ein gong såra han, og orda hans om nåde fell døde til jorda.

L.C.Douglas fortel om ein ung mann som vert berga frå drukning av ein lege. Møtet med denne legen gjer at han sjølv vel å verte lege, og hans redningmann stør han økonomisk under studietida. Ferdig utdanna kjem han og vil betale attende støtta han har fått. Men svaret han får, er eit litt kryptisk nei: Eg har alt brukt det opp, men du kan få gi det vidare.

Miroslav Volf nemner fire forpliktingar som fylgjer Guds gåver:
Trua på Gud som gir.
Takknemligheit for gåvene vi får.
Tilgjengeligheit for velsigninga i gåvene. og
Deltaking i å gi dei vidare.
Og då ikkje som ei plikt overfor Gud,
men heller slik vi finn det uttrykt i Frans av Asissi si bøn:
Gud gjer meg til ein reidskap for din fred.

Og det er dette Jesus snakkar om i teksta som mitt ego oppfattar så hardt.
Det handlar om å rydde opp i mitt liv, rydde veg, så Guds gåver kan få flyte fritt i meg og gjennom meg.

Guds gåve forpliktar oss til å velge veg.
Til å leve i Guds kjærleik med våre liv
Til å leve ut Guds kjærleik med våre liv.
Leve den ut til våre systre og brør i livet.

Til slutt samlar alt seg i dette vesle, innhaldrike , men også utfordrande ordet .. kjærleik.
Der er det Gud forpliktar oss til å leve i, til å vere i, og til å gi: - kjærleik.
"Ver i min kjærleik", sa Jesus til læresveinane.
"Vert de verande i meg, og vert orda mine verande i dykk, så vert Far min herleggjort ved at de ber frukt". Kjærleikens frukt.
"Held de boda mine, er de i min kjærleik, liksom eg har halde boda åt Far min og er i hans kjærleik.
Som Far har elska meg, har eg elska dykk.
Og det er bodet mitt. De skal elska kvarandre som eg har elska dykk.
Ver i min kjærleik."

Paulus skreiv til kyrkjelyden i Galatia:
Andens frukt er; og så reknar han opp fruktene; glede, fred, tolmod ., og så vidare.
Andens frukter, kjærleikens frukter.
Så heldt han fram at dersom vi lever i Anden, så lat oss og vandre i Anden.

Men så leve vi her, midt i vår tid med våre utfordringa. Og vi veit, og vi erfarer kvar dag, at det er ikkje alltid like enkelt å leve slik vi gjerne ville.
Nei, å leve i kjærleiken er ikkje alltid like enkelt. Smitta som vi framleis er av den gamle Adam sine krefter.
Vi må nok, i alle fall må eg det, erkjenne Paulus sine ord om at det eg vil, det gjer eg ikkje, men det eg ikkje vil, det enda eg likevel midt opp i med begge føtene
Derfor treng vi til Han som gir og gir og gir igjen.
Vi treng å få starte på nytt med reine ark og fargestifter til.
I kraft av Jesus og den nåde han gir alle som kjem til han.
Vi treng Hans hjelp til å velge rett, og til å leve i Hans kjærleik

Så samlar det seg i at vi som trur på Kristus, vi som er mottakarar av heile fylden av Guds gåver. Vi får, ikkje for at det skal stogge i oss, men vi får lov å stå mitt i straumen av Guds gode gåver og sende dei vidare ut.
Vi som har fått Kristus i oss – vi får lov å vere Kristus for våre medvandrarar.
Ikkje med dom men med kjærleik, Guds kjærleik.

Ultreia

Under vandringa i år, møtte vi fleire stadar under vandringa, nokre oppklistra kvite lappar med påskrifta " Ultreia. Immer weiter."
Eit par dagar mangla desse kvite merka. Vi fleipa litt med at dei som hadde sett dei opp, hadde gått tome. Og ny forsyning frå Tyskland hadde ikkje nådd dei.



På veg opp over fjella i skodda, i lia mellom Honto og Auberge Orrison, gjekk Bodil og eg åleine. Leif og Torbjørg hadde teke ein liten rast i Honto.
Lia var tunge å gå, så det gjekk ikkje så fort oppover.
Eit stykke oppe høyrde vi det kom nokon lenger nede, men skodda hindra oss i sjå.
Vi undrast på om det var Torbjørg og Leif som var i ferd med å nå oss att.
Dersom so var, så gjekk dei raskare enn vi, for lyden kom raskt nærare.
Pilegrimsvegen kom opp på ein bilveg litt lenger framme.
I ei sving på stien litt før bilvegen, stogga vi, kvilte oss på stavane og pusta ut. Til høgre for oss, bak nokre gyvelbuskar i full blomst, stod ein bonde og passa sauene sine.



Så dukka ein mann ut av skodda.
På pilegrimsvegen høyrer det med å helse på kvarandre, og spørsmåla kjem frå begge sider; Kven er vi, kvar land kjem vi frå, kvar starta vi, kor langt skal vi og så vidare.
Han snakka godt engelsk, så vi hadde ikkje problem med kommunikasajonen.
Han skulle heilt fram til Santiago, sa han. Men no var vandringa hans snart over.
Snart ferdig, måpte vi. Det tek då ein månad til dit!
Det er ikkje mykje, sa han, han hadde alt gått i 2,5 månad, så ein månad til var ikkje for noko å regne.
Han var flamlender. Hadde gått ut døra heime i Belgia og byrja gå mot Santiago.
Han hadde gått Vezlay-ruta, og der hadde han vore mykje åleine desse månadane.
Men no var han ikkje åleine på vegen lenger. Her var det mange som gjekk same vegen, så resten skulle gå som smurt.
Vi hadde fylgje med han eit stykke, men så vart stega hans for lange for oss, og han vart borte i skodda igjen.



Vi har møtt ein song under vandringane desse åra. Vi har møtt han i kyrkjer og på hospits. Ja ein gong møtte vi han jamvel med notar og tekst på ei stor oppslagstavle ved pilegrimsvegen.
"Ultreia" heiter han.
Ultreia eller Ultrya har rot i eit ord frå det gamle Galisiske språket, og endå lenger attende frå det latinske "Ultra"
Ordet er vanskeleg å oversette, men det tyder noko slik som ; gå vidare, haldt fram - gå på. Eller; "immer weiter" som det stod på dei kvite lappane.
Ultra tyder; vidare, ekstrem eller over det normale.

Enden på Caminoen er Kapp Finisterre, eller Finis Terra ( Enden på verda)
Det er det vestlegaste punktet i fastlands-Europa. Det ekstreme ytterpunkt.

Dette er tankar som kjem fram i songen Ultreia.
Pilegrimssongen frå vegen til Santiago de Compostella.
Den er opphaveleg skriven av J. Claude Bénazet til katedralen i Conques

Kvifor tek menneske ut på vandringar som varer i månadsvis. Ein kunne då hatt det mykje enkelare ved å nytte andre transportmiddel enn føtene.
Årsakene er nok veldig samansette, men eg trur noko av svaret ligg i denne songen.

Eg legg inn den franske teksta med notar.
Vidare har eg gjort eit forsøk på å gi den ei norsk tekst, så vi som ikkje les fransk / spansk skal få ei forståing av kva versa seier.



Tous les matins nous prenons le chemin,
tous les matins nous allons plus loin,
jour après jour la route nous appelle,
c'est la voix de Compostelle!
Ultreia! Ultreia! Et Sus eia!
Deus, adjuva nos!

Chemin de terre et chemin de foi,
voie millénaire de l'Europe,
la voi lactée de Charlemagne,
c'est le chemin de tous les jacquets.
Ultreia! Ultreia! Et Sus eia!
Deus, adjuva nos!

Et tout là-bas au bout du continent,
Messire Jacques nous attend,
depuis toujours son sourire fixe,
le soleil qui meurt au Finistère.
Ultreia! Ultreia! Et Sus eia!
Deus, adjuva nos!


Kvar morgon ropar vegen til oss
Kvar morgon ropar den: vidare!
Dag for dag kallar vegen
det er stemma frå Compostella.
Framover, framover
må Guds Ande hjelpe oss!

Jorda sin veg og trua sin veg.
Gjennom Europa i tusen år
går Karlamagnus sin stjerneveg.
Det er også vår veg, bror.
Framover, framover
må Guds Ande hjelpe oss!

Heilt til enden av verda
fører Jakob oss
Og gir oss sin evig smil
når sola dalar ved Finisterre
Framover, framover
må Guds Ande hjelpe oss!

(Eg må gjere merksam på at eg kan ikkje fransk og spansk, så de som kan desse språka, må orsake eventuelle feil i mi omsetting.
Eg skuldar og å gjere merksam på at biletet under her, ikkje er frå Kapp Finisterre. Så langt er eg ikkje komen enno. Men frå meir heimlege strender, frå Refviksanden i Nordfjord)

Om å bygge vardar

Ingen har varda den vegen
du skal gå
ut i det ukjende,
ut i det blå.

Dette er din veg.
Berre du
skal gå han. Og det er
uråd å snu.

Og ikkje vardar du vegen,
du hell.
Og vinden stryk ut ditt far
i aude fjell.




Olav H. Hauge har eit dikt som er inne på same tankane som ein finn i Machado sitt vesle vers. Men hos Hauge synest eg fokuset ligg sterkare på livsvegen vår enn landskapet vi går i.

Kvar av oss har vi vår veg å gå, og langs den vegen må vi gjere våre eigne valg.
Min far gjekk sin veg, eg går min, og min son tek sine eigne vegvalg.
Ingen av oss vel same veg gjennom livet.

Slik sett er det til inga nytte for meg å varde min veg.
Når eg har gått forbi vil vinden stryke ut mine spor.
Eller som Machado sa; sporet etter meg er berre som runer i havet.

Derfor med Piet Hein:

Husk å glemme bagateller
Husk å fatte hva det gjeller
Husk å leve mens du gjør det
Husk å elske mens du tør det ……

Vegen; av Antonio Machado

Under føtene ligg vegen.
Han er ikkje lik frå dag til dag.



Landskapet skifter heile tida.
Skogkledde åsar, vide utsyn over opne bygder, trange bygater mellom gamle og skeive hus.



Vegen skifter.
Grasgrodd sti i ein grøn katedral, grusdekt bygdeveg, asfaltert landeveg, steinet sti i bratte bakkar.

Føtene flyttar seg, steg for steg.
Time for time.
Dag etter dag gjennom dette landskapet vi vandrar i.

Og tanken dukkar opp:
Denne vegen skal vi aldri gå meir.
Dette er den eine gongen vi er her.

No.
I dag.
Og så aldri meir.


Då vi forlet hospitset "L'Esprit du Chemin" om morgonen i Saint-Jean-Pied-de-Port, fekk vi eit lita helsing med på vegen vidare. Eit lite vers.

Al andar se hace camino

Vandrer, det er dine spor
som er veien, og intet annet;
Vandrer, der finnes ingen vei,
veien formes mens du går.

Mens du går formes veien,
og, når man skuer tilbake,
ser man stien som man aldri
igjen skal trå på.

Vandrer, der finnes ingen vei,
bare kjølvannet på sjøen.

Antonio Machado (1913)

Ferdinand Finne omsette orda slik:

Vandrer, dine fotspor er veien.
Intet mer.
Vandrer, det finnes ingen vei.
Veien blir til mens du går.
Mens du går blir veien til,
og ser du deg tilbake,
ser du stien du aldri mer skal følge.
Vandrer det finnes ingen vei,
bare runer i havet.

Valdres 04.juli 2009

Siste dag.
I dag skal vi over fjellet til St. Thomas kyrkja på Filefjell.


Men først morgonbøn i nyekyrkja på Øye frå 1747.




Det går oppover lia. Vi høyrer bruset frå Eltunfossen lenger borte i skogen.
Så flatar det ut framover Rødalen på bilveg til vi tek av inn på den postvegen lenger opp i lia.

Stien snor seg fram mellom tre og stein, over det store raset frå 2004, til vi er på stølsvegen igjen der han endar.


Vi rastar ved den brusande elva, og nokre av oss nyttar høvet til eit lite bad.


Stien byrjar lyfte seg oppover mot skarhøgda.
På stølen Brekkudn tek vi ein liten pust i bakken og nyt utsikta utover Rødalen under oss.


Men vi skal høgare opp.
Stien går bratt opp mot skarhøgda og varden.


Vel oppe kan vi puste ut og sjå oss attende mot Vangsmjøsa og fjella rundt.
Vi samlast rundt varden for å feste oss til digitalbrikka.


Lenger framme på fjellet ligg Røtjern. Der står ei hytte som vi samlast rundt for ein liten matbit. Men det vert ikkje store roa, for bremsen er hissig ute etter oss.


Vi ber med oss nokre merkestikkerfrå Rødalen.
Dei minkar jamt etter som dei vert sette ned for å merke vandringvegen for nye og ukjende vandrarar.


Sidan brems, fluge og mygg er så hissige, går vi jamt fram mot Tenlefjorden og hytta der før vi tek rast på ny.
Eg nyttar høvet til ein symjetur, og så varmt vatn som der på høgfjellet skal eg vente lenge på å få i fjorden heime.


Mot sør ligg fjellrekkja med Suletind som den mest markerte.
- trykk med peikaren på biletet, så vert det større -


Ikkje lenge etter står vi på høgste punktet.
Godt markert av ei stor kube av ein stein.
Jostein stør imot best han kan, så ikkje steinen skal ta overbalanse og rasar ned.


No byrjar det å gå nedover mot Filefjell.
Fjellrekkja på nordsida av dalen og utover mot Sogn stig fram.


Så er vi framme på "Feginsbrekka", og langt i vest kan vi sjå Kyrkjestølen og St.Thomas-kyrkja.


Det går raskt nedover stien til vi er ved Otrøvatnet.
Det har vore mykje hyttebygging rundt vatnet sista åra.
Eller er hytter rette ordet? Dei er då store hus. Og rett vakkert kan eg ikkje sei det er, heller.

Vegen fører oss vestover langs vatnet, og når vi er i vestenden kjem vi på nytt inn i ein hytteby, men siste stykket fram til Kyrkjestølen går på sti i skogen langs E-16.


Der den gamle kongevegen tek av over fjellet mot vest, samlast vi.
Eli prest kjem med prosesjonsskrinet, og med Jon i front med skrinet, går vi i samla rekkje lang E-16 mot Kyrkjestølen og St.Thomas-kyrkja.


Når vi svingar av mot kyrkja byrjar kyrkjeklokka å ringe for oss, og den held fram med å ringe medan vi går syngjande rundt kyrkja tre gonger.


Så går vi inn i og legg stavane våre mot alteret.

Vi er framme. Vandringa frå Hedalen til St. Thomas-kyrkja er over også for dette året.

Det luktar godt av varm brennsnut, og det smakar godt også.

Eli leiar ei enkel gudsteneste før vi samlast i ring og syng vår pilegrimssong for siste gong.
Så fortel Jahn Børe soga om kyrkja på Filefjell.
Både den gamle, og den nye.
Den gamle stavkyrkja som på kyrkjeleg ordre, trass i sterke protestar,vart reven i 1808. Og den nye, open ut mot verda, som vart vigsla i 1971.


Pilegrimane etter endt vandring framme ved St.Tomas-kyrkja.

St. Thomas kven er det? Han var den engelske kong Henrik II sin ven, men som erkebiskop stod han opp mot kongen, og for kyrkja. Derfor vart han myrda i Canterbury katedralen i 1170.

Her er mykje interessant å sjå. Men kopien av relikvieskrinet og altertavla som avbildar Maria Dolorosa (Maria smertens mor) med alle apostlane rundt seg fangar meg mest. Det spesielle er at kvar av apostlane sitt martyrium vert fortalt på den.

Så er det tid for avskil, og takk for laget desse 4 dagane.
Takk til våre medvandrar for godt fellesskap, og takk til Jahn Børe, Eli og Jostein for det dei gav oss med på vegen vidare.


Heddals-madonnaen på alteret i St.Tomas-kyrkja.

Vi to skal mot vest. Dotter vår er komen med bilen for å hente oss.
Dei andre vert henta austover av buss, ned Valdres til Fagernes.


Flotte dagar med vandring i godt fellesskap i vakker natur.
Ei oppleving for livet.
Bodil manglar framleis dei 4 dagane frå Hedalen til Fossheim.
Vi får sjå om det ikkje vert råd å ta dei eit seinare år.



Og til kommuner og mynde av ulikt slag i Valdres.
Denne pilegrimsvegen gjennom Valdres synest eg er noko av det beste Valdres har å by på.
Sats på den Valdres og bygg den ut.
Reklamer for den så den vert kjend og brukt av unge og gamle, både frå vårt land og frå andre land.
For betre reklame for Valdres kan ein knapt få enn å vandre sakte gjennom gjestfrie bygder.
Samstundes som er får kunnskap om bygdene, hendingar og folk gjennom sakte vandring. Og ein får tid til å sjå, lukte og erfare.
Ikkje minst er ei oppleving å få kome inn i kyrkjene og sjå det unike som ligg i bygningar, inventar og kunst.
Og kjenner ein etter, kan ein merke på kroppen historia og mystikken i dei gamle kyrkjeroma.
Dette er det ikkje mange landskap som kan by på.
Valdres har det.
Sats på det Valdres.



Og til deg som har lese om denne vandringa vår.
Pilegrimsvegen ligg der.
Kvifor ikkje setje av 8 dagar i slutten av juni og gå den.
For oss to vart det minnerike dagar.
Det trur eg du også vil erfare.

Valdres 03.juli 2009

Atter ein morgon med sol frå klår himmel.
Så er vi klar for ein ny dag.


Og no er Hugakollen som vi vandra mot i heile går, rett i syd for oss.

I dag går vandringa frå Hensåsen og ned til Vangsmjøsa,
og vidare langs den mot vest til Øye.

Men først. Morgonbøn i Hensåsen kyrkje.
Dvs. Før morgonbøna fekk vi soga om kyrkja.
Det var Vang på andre sida av Vangsmjøsa som var kyrkjestad, og å kome dit før moderne vegar si tid var ikkje enkelt. Derfor levde draumen om eiga kyrkje og kyrkjegard.
Så skulle Vang stavkyrkje rivast i 1840 til fordel for ei ny og større kyrkje.
Ein av bøndene arbeidde hardt for å få kjøpe og flytte stavkyrkja til Hensås, men...
Stavkyrkja hamna i Swartswald i Tyskland i staden.
I dag står ho grunna grenseflyttingar i Polen.

Kyrkje på Hensåsen vart det først i 1902. Og då med god hjelp av utflytta bygdefolk i USA.
Det særeigne med kyrkja er at ho er dekorert med sjablongmåling, og har eit amerikansk kyrkjepreg.


Etter morgonbøna måtte vi ta farvel med endå ei av pilegrimsflokken, så no er vi nede i 11 stykker.
Det var Ingun med det glade smilet som valde å forlate oss.

Det er vemodig når ein står i ringen av medvandrarar som ein har gått saman med, ete saman med, prata med og med det lært å kjenne, og så skal ei forlate gruppa, bli borte.

Så står vi der i ring, held kvarandre i hendene og syng songen:
"Må din veg gå deg i møte
og må vinden være din venn
og må solen varme ditt kinn
og må regnet vanne mildt din jord
Inntil vi sees igjen, må Gud holde deg i sin hånd!"


Ein armerikafarar som heim att, tok med ein ny attraksjon til Valdres. Valdresrosa som kom opp i mønet på mange uthus. Mange av dei eldste rosene er borte, men tradisjon vert helden ved like også i våre dagar.


Etter litt ned og opp bar det nedover mot Leirhol.
Der tok Jahn Børe pilegrimane mmed ned til ein gamal gravhaug. Der gjekk mange av dei under jorda. Ned i eit inntakt gravkammer.


Også mi Bodil gjekk i haug.

Sjølv fekk eg meg ein triveleg prat på vegkanten med Bjørn.
Sør for oss ligg vatnet og blenkjer i sola, men på andre sida av vegen reiser fjellet seg bratt opp over oss med kvite fossar i floget.
Eg kjenner meg heimkomen til vestlandet.

Nede ved Vangsmjøsa , rett overfor Vang, er der ein fin rasteplass med tilhøyrande
sandstrand.
Og der venta det ei, nei to, overraskingar på oss.


Ein "engel" hadde rigga seg til med oppslegen solparasoll, og venta på oss med kald brus og saft, - og heimelaga kringle. Ho hadde vore med under vandringa sist året og ynskte å overraske oss.
Og så kom det endå ein "engel" med kald saft og muffins.
Det står ikkje på å vere pilegrim i Valdres!

Vang er Eli prest sin heimstad, for ho er ikkje berre pilegrimsprest og prostiprest i Valdres. Ho er og kona til presten i Vang. No fekk vi, på litt avstand, sjå kvar heimen hennar var. Ho har fylgt oss med bilen desse dagane og sørga for god og kald drikke til oss, utanom å vere vår åndelege vegleiar under vandringa.

Med vatnet så nær, var det fleire som nytta høvet til litt kroppsleg avkjøling.

Og så litt gamalt drama.


Ved enden av rasteplassen står der 4 steinar i graset. Dei er reiste over 4 menn frå Søndrol på andre sida vatnet som prøvde seg på fiske i annan manns fiskerett. Så vart dei overraska i fisket sitt av Tor på Hamre som hadde retten. Det byrja med ord og enda med kniv. Dei 4 frå Søndrol kom ikkje derifrå i live. Men også Tor hadde fått sitt. Med innvollane samla opp i skjorta snubla han heimover, men så seig også han saman. Eit stykke lenger framme står steinen hans Tor, midt i enga.

Nokre km leger framme kløyver Sandsdalen fjella mot nord. Der elva frå dalen fossar ut for berget på Vennis ligg fleire kvernhus. Her er det vakkert og fredfullt, og det smakar godt med ein rast på berga mellom den fossande elva og kvernhusa.


Lenger framme går vegen gjennom steinen Kløvningadn og ut i Kviturda. Det er ikkje noko problem å gå gjennom steinen no, men tidlegare, før det vart sprengd bilveg igjennom, var sprekka så smal at ein mann kunne koma igjennom, men ikkje ei ku.


Øye der framme er komen nærare, og vi ser nyekyrkja ligge kvit under den kvite fossen i elva ned frå Rødalen. Dit opp går vegen i morgon.


Og mot aust ligg ei flott fjellrekke.


Så går vi over brua og bort over sletta til Øye. Der ser vi stavkyrkja ligge lita, brun og unnselig på bakken ved bilvegen.

Øye gamle stavkyrkje har ei særeigen soge.
Den vart teken ned då folket i Øye bygde nyekyrkja i 1747.
Så var ho borte heilt til ein i 1930 åra skulle reparere muren i nyekyrkja.
Og under golvet fann dei 156 sentrale deler av den gamle kyrkja.
Etter ein del diskusjon valde ein å reise kyrkja igjen. Ikkje på sin gamle plass nede ved Vangsmjøsa, men oppe på bakken ved ferdavegen.


Det er eiga atmosfære i å stige inn i denne gamle kyrkja.
Ho er vel det næraste ein kan kome kyrkjene slik dei var i gamal, katolsk tid, før det kom preikestol og benkar inn i dei.
Her er det berre benker langs veggane, og ho er mørk, men frå koret fell lyset ut i kyrkjeromet.
Enkelt, vakkert, eit rom for stillheit og meditasjon.


Vi hadde ei enkel gudsteneste i dette romet. Det var ei sælebot for sinnet å sitje der etter vandringa i den solvarme dagen.

Det er Sørre Hemsing som har ordna med den gode maten siste dagane, og i dag, den siste med felles middag, vart det reinsdyrsteik med mykje gode grønsaker attåt. Herleg godt.

Valdres 02.juli 2009

Morgon med sol frå klår himmel.


I dag skal vi gå 27 km. Det er den lengste etappen. Derfor starta vi tidleg for å kunne dra nytte av den kjøligare morgonen.
For vi startar med ein lang motbakke opp lia til stort gravrøysfelt frå jarnalderen, Gardbergfeltet.


Vel oppe er der eit ope område i skogen. Her er det vidt utsyn mot vest, og her står det ein gamal runestein frå 300-talet.


Den ber ei tekst som kan gi rom for mange tydingar.
Der står: "Eg Gudegjest rita runene."


Her og sett opp ein kopi av ei riting frå Hegge kyrkje, med eit vers frå Håvamål attåt.

Eg skal ikkje gi meg ut på noka tyding, men langt i vest, stikk det opp ein liten fjelltopp. Det er Hugakollen. Den skal vi gå mot i dag, og når vi i kveld er framme, vil han vere i sør for oss.

Eg fekk eit lite drops av Eli prest i dag, eit lite pilegrimsord. "Ein pilegrim har alltid auga festa i horisonten" Det må høve i dag når vi skal vandre mot Hugakollen.

Vi er to mindre i dag. Danske Inge hoppa av i går.
Det same gjorde Knut i dag tidleg. Han har hatt med seg hund, men etter all den varme asfalten har den fått såre potar.
Eg kjem att neste år og går resten, var Knut si helsing til avskil.

Eli prest køyrer bil p.g.a helsa.
Bjørn sit på hos henne av og til. For han er det 3.gongen han går Valdres.
Dei to første gongane gjekk han åleine, men denne gongen fylgjer han gruppa.
Bodil og eg er baktroppen, dvs. Jostein er ankermann og går sist.


Vi held oss oppe i lia.
Litt lenger framme vert det ein avstikkar ut på Klokkargardsberget.
Der er nokre fjellflagg i Valdres. Eit av dei er på berget her.


Ein liten rast medan vi nyt utsynet over Slidre, og over dalen både mot aust


og vest.


Skogen kan by på så mange slags "typer".


Etter fleire km opnar skogen seg ved Kvålstølane og gir oss eit postkortutsyn over Lomenbygda og vestover mot fjella i Vang.

Det går oppover igjen, men så berst det bratt ned den gamle ferdavegen, Kvamsvegen. Den går frå Lomen og opp over åsen mot Austre Slidre.

Nede på dyrka mark igjen ligg det gamle og maleriske Ringstadtunet framfor oss.
Malerisk, ja, men desverre merka av forfall. Husa har byrja å bli skjeive, nokre tjote med kjetting. Om nokre år vil dei nok byrje å rase saman, om ikkje noko vert gjort for redde tunet.

Her i Lomenbygda budde forfattaren Knut Hauge. Han har henta mykje av stoffet i romanserien om Ulfs-ætta her i frå.

Valdres er eit distriktet med mange middelalderkyrkjer. 6 av våre 28 stavkyrkjer finn vi her.


Ei av dei er Lomen stavkyrkje.

Der er ei eiga stemning i å stige inn i desse gamle kyrkjene.
Det er å stige inn i ei ei anna tid, ei anna verd.


Eg høyrer Jahn Børe fortelje, og i medan let eg meg flytte attende mellom folket som kom her i glede, i sorg, og i undring og tilbeding til Kristus, Maria og dei heilage kvinner og menn.


På alteret står eit kvitt hovud.Ein kopi av eit madonnahovud (?) frå middelalderen. Kanskje ein levning av ei Maria-statue som eingong stod over eit alter her i kyrkja.

Så ber det først vidare ned i bygda, men så oppover igjen.
Oppover og oppover.
Heldigvis fell det skuggar frå trea innover vegen, for sola steikjer i bakkane.
Det kjennest ut for å vere godt over 30 grader.

Endeleg er vi oppe i Ellestadbygda.
Der opnar utsynet seg mot aust, heilt til Ulnes kyrkje langt bak oss.


Lenger framme opnar Hørebygda seg med stavkyrkja oppe i bakkane.


I 2006 var ho under restaurering. Golvet var borte og det hekk plast alle vegne inne.
I dag syner ho seg vakkert fram.

Ute har soknerådet ordna med brus, saft og frukt. Herleg med slik velkomst og omtanke i varmen.

Høre og Lomen kyrkje er bygd over same lest, men Høre er nokre få år eldre enn Lomen.
Og for Høre er det mogeleg å stadfeste byggeår nokså sikkert gjennom ei runeinnskrift på preikestolen i kyrkja.
Den seier att: "Det året Elling og Audun hogg til denne kyrkja ... Erling i Nidaros". Det manglande ordet er truleg "fall"

Den som fall i Nidaros var Erling Skakke. Elling og Audun høyrde til stormennene rundt kong Sverre. Og året var 1179.

Høre stavkyrkje er rik på treskurd frå middelalderen.
Kyrkja må ha vore svært vakker då ho stod i si fulle prakt, langt attende i tid.
I motsetning til Lomen stavkyrkje, er ho framleis i aktiv bruk som soknekyrkje.

Men enno er det eit stykke att før vi har Hugakollen rett i sør, og no kjem vi inn på Den Bergenske Kongevegen frå 1790.
Vegevesenet har sett opp fleire orienteringskilt langs den der den snor seg fram gjennom skogen frå Høre og mot Laglimvatnet og Hensåsen.


12 timar etter at vi byrja å gå, er vi framme på Hensåsen skule.
Då er vi komne frå austlandet sine åsar og granskog, til vestlandet sine fjell og lauvskog.


Framme på Hensåsen ser vi Vangsmjøsa og fjellrekkja over Vang på sydsida av vatnet.


Og i kveld vert middagen, rjomegraut med flatbrød og spekemat til, teken ute i den varme sommarkvelden.