I år fell den jødiske påske og pinsehøgtida saman med våre
kristne høgtider. Det gjer dei diverre ikkje alltid. Årsaka ligg i eit
kyrkjemøte, langt attende i tida, som fastsette at påskedag alltid skulle falle
på ein søndag. Og sidan jødane har ein månekalender, og ikkje ein solkalendar
som vi, skil det som oftast nokre dagar mellom jødane si og vår feiring av høgtidene.
Eg tenkjer at vi ved det miste noko av den samanhengen som
Bibelen set påska og pinsa i.
Vi kristne kutta ein
god del røter til stamma vår, då vi braut sambandet til den påska og pinsa som Det gamle testamentet
sine skrifter fortel om, og som Jesus og dei første kristne, medrekna Paulus,
levde og ånda i.
Derfor kan vi ofte lese og høyre utsegner om våre eldre brør
som byggjer på fakta som ikkje heilt held vatn. Mykje er grunna i manglande
kunnskap, men mykje har og sin grunn i at kyrkja etterkvart vart ei kyrkje av
heidningkristne, og kom til å meine at jødane var forkasta som Guds eigedomsfolk. I
staden hadde kyrkja overteke denne retten. Denne erstatningsteologien har
regjert i kyrkja sidan 200-300 talet. Først i dei seinare år, særleg etter krigen
sine grufulle forfylgingar av Europa sine jødar, har det reist seg røyster som set
spørsmålsteikn ved denne teologien. Men i år fell jødane sitt Shavout og vår pinsehelg på same dag.
Pinsa kjem alltid på den femtiande dagen etter påskedag. Ordet
pinse kjem frå det greske pentecoste som tyder femti. I staden for dagar reknar
jødane veker. 7 veker pluss ein dag (= 50) frå påskedag til pinsedag. Derfor
talar dei om vekefesten, og dei seier at pinsa er påska sin kroningsdag. Den
dagen får påskehendinga si fullending. Korleis skal ein skjøne det?
Påska handla då om frigjeringa frå slavekåret i Egypt, og
utferda mot det lova landet.Likevel seier dei at utan pinsa hadde påska vore til fånyttes.
Kva feirar dei så i pinsa? Kva er pinsehendinga?
Opphaveleg var pinsehøgtida ein grødefest, men alt på Jesu
tid hadde dei byrja å feire at femti dagar etter utferda frå Egypt var dei
komne til Gudsfjellet i Sinai, og det som hende der.
Då tempelet i Jerusalem vart lagt i ruinar vart grødefesten
borte, og Sinaihendinga tok over som grunnlag for pinsa.Då feirar dei at Gud steig ned på fjellet i eld, røyk og toredøn, og gav Moses, og folket, Ordet sitt.
Vi kristne talar om at då Israel fekk lova , og vart eit folk under lova, underforstått "lovtrelar", medan vi har fått evangeliet og nåden sin fridom. Men jøden talar ikkje om Toraen som ei lov, men som Guds Ord, og det som for oss er dei 10 bodorda, er for jøden 10 sentrale gudsord.
Men då dei fekk Toraen i Sinai gjorde Gud ei pakt med dei.
Dei vart Guds eigedomsfolk til evig tid. Og denne pakta står framleis ved lag.
Det er den gamle pakt seier vi, samstundes som vi høyrer
røyster som hevdar at den vart sett ut av funksjon ved Jesus Kristus.Men seier Paulus, vi er ikkje eit nytt tre, vi er poda, som eit nytt skot, inn i ei gamal stamme.
Og det er her eg tenkjer at erstatningsteologien tek feil.
Eg tenkjer at det var ikkje eit brot på Guds frelsande verk som hende då Ordet,
Guds Son, slo opp sitt telt mellom oss. Guds frelsande plan utviklar seg steg for steg gjennom heile
Israel si soge. Der er ein kontinuitetsteologi frå Bibelen sine første ord, og denne
teologien tek eit nytt steg med Jesus.
Og som jødane fekk Toraen, som er Guds Ord, i Sinai, så byrja
det nye steget då Ordet vart menneske og slo opp sitt telt i mellom oss.
Til jødane sa Gud: Høyr mitt ord og gjer etter dei. Det same sa Jesus: Den som høyrer Orda mine og gjer etter dei.
Kva er forskjela? Begge Orda, eller lovene, er Guds kjærlege vegvisarar for både jøde og oss av heidningætt.Nåden?
Nåden er ikkje noko nytt for Det nye testamentet. Heile Bibelen er full av Guds nåde.
Berre tenk på den nåde som vart Isak og Abraham til del på Moriafjellet. Og som peikar framover mot at Ordet ein gong ville ta bustad mellom oss.
Les vi forteljinga om då Moses møtte Gud og fekk tavlene med
dei 10 orda på fjellet - og Lukas si
forteljing om pinsedagen i Jerusalem - med opne auge. Så ser vi at det er to
svært like forteljingar. Og likskapen vert endå større når ein ser korleis
teologane på begge sider tolkar det som hende.
Jødane sin pinsedag er deira påske sin kroningsdag. Vår
pinsedag burde vere vår påske sin kroningsdag, og ikkje ein halvegs bortgløymd
fridag. Det er den dagen då Jesus si gjerning mellom oss nådde si fullending,
og alle som trur på han fekk Den Heilage Ande som pant på at dei er Guds born, og
dei vart poda inn i Guds eigedomsfolk.
Pinsa er kyrkja sin fødselsdag seier vi, og det er rett. Då
utvida Gud si pakt med sitt eigedomsfolk, og tok oss av heidningeætt inn under
si pakt. Det vi kallar den nye pakta.Og vi fekk Den Heilaga Ande til talsmann, forbedar, rådgivar og læremeister, og hans oppgåve er å vise oss løyndomane som ligg og ventar på oss hos Han som er Ordet, komen i kjøt for å pode boss inn i Guds ætt. Hjelpe oss som er Hans born til å fylgje hans Ord, eller lov om ein vil, i dette livet vi har fått å leve her i verda.
God pins.