Det byrja langt attende tida. Då mi kjære og eg framleis var i 40-åra.
På ein biltur mot Oslo, missa vi på ein fergeavgang frå Kaupanger i Sogn. Og kva skal ein fordrive tida til neste ferge med, når ein står på ei fergekai med born i bilen.
Løysinga vart ei vitjing i stavkyrkja oppe i bakken. Og inne i den var ei kvinne i gong med å fortelje nokre andre om kyrkja.
Det fekk fylgje for turen mot Oslo, for undervegs var der fleire kyrkjer som vart vitja. Borgund, Øye, Høre, Slidre og Hedalen. Og til slutt Heddal.
Turen vart seinare heitande stavkyrkjeturen.
Seinare har eg lært at Valdres har eit vårt lands største tettleik av kyrkjer i høve til folketalet. Det gjeld og dei gamle middelalderkyrkjene.
Og då pilegrimskomiteen i Valdres baud inn til ei pilegrimsferd, der ein undervegs vitja 8 av desse kyrkjene, vart ikkje nølinga lang før eg melde meg på.
Og noko av det eg tykkjer er spesielt med vandringa, er at den startar og endar i to lovekyrkjer, eller votivkyrkjer.
Hedalen stavkyrkje.
Stavkyrkja var ikkje stor. Den overbygda svalgongen på biletet viser storleiken på den. Resten av kyrkja er i lafta tømmer.
og St. Thomaskyrkja på Filefjell.
Lovekyrkjene sitt særpreg er at folk rekna dei som særleg heilage, og bøn i - og gåver til- kyrkja, skulle ha lækjande kraft.
Eg kjenner ikkje til kyrkjer i mitt heimeområde som var lovekyrkjer, og søk på verdsveven gir heller ikkje så mange. Men Valdres har altså to.
Begge kyrkjene har difor fleire gjenstandar som er gitt i gåve til kyrkja.
Rett nok vart stavkyrkja på Filefjell teken ned i 1808 og eignalutane spreidde rundt om til andre kyrkjer. Men i 1971 vart ei ny St.Thomaskyrkje innvigd på den gamle kyrkjestaden. Og mange av gåvene førde attende til den kyrkja.
Skal eg ta fram to av tinga i kvar av desse to kyrkjene,
så er det madonnaen
og relikvieskrinet i Hedalen.
Relikvieskrinet
og den særeigne altertavla i St.Thomaskyrkja.
Men soga om St. Thomaskyrkja er vel verdt å bruke litt tid til å setje seg inn i.
Slik såg ho truleg ut. I storleik omlag som Borgund stavkyrkje.
Reist oppe i Smedalen. I dag er der berre hytter og stølar, men ein gong budde det folk der og. Kanskje dreiv dei med jarnutvinning?
På 1600-talet tok presten på Vang opp igjen tradisjonen med gudsteneste ein gong årleg, på Syftesok. St. Sunniva sin dag.
Elles i året var det sauer som søkte ly i svalgongen, og veidemenn som overnatta i kyrkja og turka kjøt under kyrkjetaket.
Men når Syftesok nærma seg vart kyrkja flidd til att for gudsteneste, og då sette folk frå Valdres, Sogn og Hallingdal kvarandre stemne ved kyrkja på fjellet.
Idag er der ikkje lenger ei gamal og mørk stavkyrkje på Filefjell, men ei moderne og lys kyrkje, som er opa ut mot alle fire verdshjørna.
Ingen kommentarer:
Legg inn en kommentar