Dei ortodokse austkyrkjene (2)

St. George -kyrkja, Es'ra, Syria

I dag vil eg skrive litt gamal kyrkjesoge som fortel noko om kvifor dei ortodokse austkyrkjene har vore så ukjende for oss i vårt protestantiske nordvest.
Og det sjølv om dei er kyrkjer med røter heilt attende til apostelane.
Ein grunn er nok at fleire av dei kom til å hamne under muslimsk herrevelde.
Men eit ulukkeleg kyrkjeskisma spelar nok og med.

Skisma har alltid fylgt Guds kyrkje. Og aldri så ofte som nettopp i vår tid.
I dei første åra var det ei kyrkje, om der var fleire sentrale og likestilte kyrkjesete, Jerusalem, Antiokia, Roma og Aleksandria.
Når kristendomen så vart staten si offisielle tru, fekk dei ulike trussynspunkta større aktualitet. For å løyse stridsspørsmåla vart det kalla inn til fleire kyrkjemøte.
Det var særleg spørsmålet om kven Jesus var, som gjennom fleire kyrkjemøte vart drøfta.

I Nikeakyrkjemøtet i år 325, var det striden rundt Arius som var sentral. Arius lærde at Logos (Ordet) i Jesus Kristus ikkje var Guds einborne Son, men var den første som Gud skapte. Altså; skapt, men ikkje fødd av Gud. Likeins forkasta han læra om den treeinige Gud. (Slik Jehovas Vitner lærer i vår tid).
Dette vart avvist i Nikea, og kyrkja samla seg om den nikenske trusvedkjenninga.

I Konstantinopel kjem det så ein ny biskop som heiter Nestorius. Ein mann som er ein ivrig motstandar av all vranglære.
Over tid har det utvikla seg ein praksis i kyrkjene om å kalla Maria, Jesus si mor, for Guds mor sidan ho fødde Guds son til jord.
Dette grip Nestorius fatt i. Ein kan ikkje kalle Maria for Guds mor, eller Gudsføderske, seier han.

Keisaren kallar inn til eit nytt kyrkjemøpte i Chalkedon i 451, og der vart trusvedkjenninga frå kyrkjemøtet i Nikea i 325 stadfesta som dåpssymbol for den almenne kyrja.
Kyrkjemøtet er splitta mellom dei som er på Nestorius si side, og dei som står fast på den utvikla tradisjonen.
Skiljet går mellom kyrkjene under Roma og Konstantinopel på eine sida, og dei ortodokse på den andre sida, dei syriske, armenske, georgiske, koptiske og etiopiske kyrkjene.

Det endar med at det Nestorius lærer vert dømd som vranglære.
Grunnen til at det vart slik, kan vere at det då, som i dag, var politikk og sterke menneske (på den tida, helst menn) inne i prosessane fram til at det endelege resultatet synte seg. Austkyrkjene som fylgde Nestorius si lære vart støytte ut som vranglærande kyrkjer.

Eg trur kanskje at vi protestantane lett kunne hamna på Nestorius si side i synet på Maria. Vi har nok enno idag litt problem med katolikkane sin kultus av Maria som Gudsmoder og himmeldronning. Eller kva?
Men eg er litt nyfiken på kva tidspunkt i Jesus sitt liv dei meinte at desse to naturane vart sameinte i ein person? Var det etter fødselstimen eller var det ved dåpen i Jordanelva, eller - ?

Kva lærer så desse kyrkjene?
Mar Babai den store skreiv denne tilbedingshymna i det 6.århundre

Ein er Kristus, Guds einborne Son
Tilbedt i to naturar av alle
Som Gud avla av Faderen
Utan byrjing, før alle tider
Som menneske fødd av Maria
Då tida var fullkoma, sameina i ein lekam
Hans Guddom er ikkje av mora sin natur
Som menneske ikkje av Faderens natur
Begge naturar sameina i ein substans
I ein person og i ein relasjon som Son
slik Guddomen er tre substansar i ein natur
På same måten er Sonen sine to naturar, ein person.
Slik har den Heilage kyrkja lært.

(omset frå engelsk av meg)