Morgon gryr

 Det vart morgon denne dagen og. Det er grått ute mellom fjella ved fjorden, og lufta er metta av regn frå dei grå skyene. Det er slike morgonar ein ikkje kjenner på den store lysta til å forlate det varme husværet ein har. Kor annleis kjenner ein seg ikkje når himmelen er klår og blå, og aust om fjella lyser det opp for den stigande morgonsola. Det er slik eg hugsar morgonane dei dagane då vi gjekk på vandringsvegane  i sør, på veg mot Santiago de Compostela. Lyse morgonar med klår himmel. Sonen vår seier at vi hadde vorte yngre då vi kom heim etter fjorten dagar med vandring. Men coronaen sette ein stopp for det, kanskje for godt. Men eg saknar desse morgonane når vi forlet overnattingsstaden i halvmørkret, fann ein open bar , og fekk oss ein god kaffikopp, og tinga oss ein bocadillo con jamon y queso, eit lite brød med skinke og ost, til frukost. Lite, men stort nok til å spare halva til seinare på dagen. Og så ut på vegen med den stigande sola i ryggen.

Sette vi spor etter oss der vi gjekk. Neppe noko synleg i det ytre, men nok meir i vårt indre.  Ein vert merka av å gå i fleire dagar på ukjende vegar. Det går ikkje så fort fram, ein har tid til å vere i landskapet, tid til stille timar med berre knitringa av grusen under føtene, tid til å la tankane vandre sine eigne vegar.

Vi gjekk inn porten i kyrkjegardsmuren samstundes han og eg. Ein sundagsmorgon på veg til kyrkjeromet sitt stille rom for gudstenestesamling. Preike vart det sagt i min barndom, no er ikkje preika det viktigaste for meg lenger. Den er best når noko av presten sine tankar omkring teksta han eller ho har fått å dele med kyrkjelyden rører ved meg, rører ved mitt indre.  Det viktigaste no er å vere i romet i eit fellesskap av medtruande, og la mine tankar møte Gud gjennom songen, tilbedinga, bønene, og i brødet og vinen.      Han var nokre år eldre enn eg, han eg møtte i porten denne morgonen, ein av dei faste støttene i kyrkjelyden, trufast til stades i sin høge alder. Eg nemnde noko om den vakre morgonen det var. Ja, sa han, og eg takkar Gud for kvar morgon eg får reise frå senga, opp til ein ny dag.

Når vart Jesus fødd?

 Me nærmar oss jul att, og då dukkar nok den det store spørsmålet opp. Kvifor feirar vi jul? Svar: det er fordi Jesus etter ein tradsjon frå 600-talet at Jesus vart fødd den 25.desember. Nei, vert det svarar: Det er fordi kyrkja overtok, kristna, ein heidensk romersk nyårsfest.  Eller ordet jul/jol, ei kristning av det norrøne midtvintersblotet. Vel, vel, lenger kjem ein vel ikkje, det vert vel ein årleg repetisjon på temaet igjen. Men når vart Jesu fødsel fastsett til 25. desember. Det var munken Dionysis Exiguus som gjorde det i Roma i det 6.århundret. Og det er ikkje reint få år etter at hendinga hende i Betlehem.

Finst det i Bibelen nokre hint om når det hende? Ikkje klart datert, men nokre hint er der. Men då må ein først inn om Johannes døyparen sin far, Sakarja. I Joh. 1.5 står det at Sakarja høyrde til i prestelaget som hadde namn etter Abia  Kva tyder det?  Prestane i tempelet var delt opp i lag, og kvart lag hadde teneste ei veke i halvåret, unnateke i påska, pinsa og lauvhyttefesten. i dei tre festvekene hadde alle prestane teneste i templet. Og kvart tenestehalvår byrja i fyrste tenestehalvår ved påske og og det neste ved lauvhyttefesten. I 1.Krønikebok 24.10 ser vi at presteskiftet som hadde namn etter Abia var det åttande skiftet. Med andre ord hadde Sakarja teneste i veke åtte etter påske og veke åtte etter Lauvhyttefesten.. Men i det første halvåret dukka pinsehøgtida opp den sjuande veka då alle tenestegjorde, så i det halvåret tenestegjorde han i den niande veka.  Når er det so at Sakarja tenestegjer og får vitjing inne i tempelet?  Dersom vi tek utgangspunkt i år (2021) så feira jødane påska frå 28/3 til 3/4, og då tenestegjorde Sakarja den 9.veka etterpå, altså frå 5/6 til 11/6, men og frå 22/01 til 29/01 (2022). Etter endt teneste drog Sakarja heim og dersom vi trur at to dei då låg i lag når han kom heim så byrja  Elisabeth på svangerskapet då. Om det var i første halvår eller andre vert det ikkje fortalt, men seks månadar etter får Maria vitjing. (Luk. 1.26.) Nokre dagar seinare dreg Maria på vitjing til Elisabeth og Sakarja. Då er det anten i desember eller juli månad etter vår kalender. Tre månader seinare vert Johannes døyparen fødd, og ni månader seinare vert Jesus fødd i Betlehem.  Er det i desember  Maria kjem til Elisabeth så vil Jesus sin fødselen hende i september/oktober, i lauvhyttetider, men er det i juli så vil Jesus verte fødd i mars, i påsketider.

Har Bibelen meir å fortelje om tidspunktet? Kanskje eit lite hint i Johannesprologen, (Joh. 1.14) " Og ordet vart menneske og tok bustad mellom oss" er det verset omsett til, men på gresk står det litt annleis, der står det at han slo opp sitt telt i mellom oss. I jødisk tradisjon er teltet det som gir opphav til lauvhyttefesten, telta dei budde i etter utferda frå Egypt, men og tabernakelet, møteteltet der Gud i ei sky møtte Moses under vandringa. I 3.Mosebok ser vi at Gud skipar dei tre festdagane, to, påske og pinse,  om våren og den tredje, Lauvhyttefesten, om hausten.

Han som var Gud slo opp sitt telt i mellom oss.  Utfrå Bibelen sine hint, slik eg les og trur dei, så vart Jesus fødd i lauvhyttetider i Betlehem. Slik Gud kom og var tilstades ved både tabernakel og seinare tempelvigslinga, då i form av ei sky som fyllte teltet og tempelet. Så slo Gud også opp sitt telt i mellom oss då Jesus vart fødd, men eit telt er berre festa med teltpluggar. Det er ikkje ein permanent bustad. Vel tretti år seinare drog Jesus sine teltpluggar opp, Men Bibelen fortel at han skal koma att, og då er det ikkje for å ha sin bustad i eit telt. Då vil bustaden vere permanent.

Gjer dette noko forskjel for vår feiring av hans kome? Nei ikkje i det heile, Det er ikkje ein dato vi feirar, det viktigaste er at han kom same kva dato det enn var. Så la oss feire jul i takksemd for det, og med glede sjå fram til at han ein gong vil kome att for å gjere alle ting nye.

Sæl er du pilegrim

Sola er alt nær middagshøgda. Det er timar sidan morgonen rann. Då stod sola lavt over åsane i aust. Men enno er det mange timar til ho ho hallar mot himmelranda i vest og nattelega ventar. Du går, steg for steg, mot vest, mot byen langt der framme ein stad. Tenkjer du der du går på målet, eller er det lyden av stavane sin små smell kvar gong dei møter vegen du går på, eller knasinga av grusen under skorne som fyller deg i ei stille ro?  

Du høyrer ein kjappare lyd av stavar bak deg. Ein annan vandrar kjem opp på sida. Lyden av orda hans når deg  - Buen Camino -   og så er den framande framanfor. Igjen er du åleine med lyden av dine eigne steg mot veggrusen. Utanfor vegen  er det brunsvidda åkrar. Kornet er hausta, berre brune halmstubbar står att. Uendeleg synest vegen der du går under den brennande sola.

På bakketoppen der framme ser du landsbyen som ligg nede i det vesle dalsøkket. Nokre hus av solbrend sandstein rundt eit lite torg, eit lita kyrkje, og på eit av husa fortel eit skilt at landsbyen sin bar er å finne.

Du stig inn og helsar Bueno dias. Finn eit bord og sekken glir av ryggen. Ser skiltet som syner kvar toalettet er. Vel ute att står du ved disken og tingar deg ein kopp med drikke - Cafe Americano, grande, por favor eller var Cafe con leche? 

Så er koppen tom og den svalande stunda i baren over. Sekken kjem på att, du finn stavane, helsar adjø og går ut i sola medan verten helsar deg god vandring vidare.

Dei siste husa ligg bak deg og frammanfor ligg vegen der eit vinddrag lyfter opp litt støv for føtene dine, og du fell inn i rytma igjen. Stavar og skor lagar igjen små lydar i grusen. Vegen kallar på deg, pilegrim.

Bienaventurado eres, peregrino! Sæl er du, pilegrim!

Mot kveld

Pilegrimen

 Det hender eg leitar opp innlegg om andre sine vandringar på Youtube, og då kjem gjerne spørsmålet frå mi kjære; Er du ute og går igjen no?

Og eg er nok det. I tankane. Det var noko med å gå inn i det ukjende som fasinerte meg. Som når eg første gongen gjekk i Valdres. Om morgonen å sjå eit fjell langt der framme, og så når dagen si vandring var over, då låg fjellet attanfor. Og så gjennom dagen si vandring, steg for steg,  å ha opplevd at ein ukjend veg , eit ukjent landskap, opna seg med alt den / det hadde å by på.

Eller som her på den franske pilegrimsvegen i Nord-Spania,  når eg stod oppe på toppen av åsen vest av Castro Jeritz og såg utover den vide høgsletta framanfor, og visste at langt der framme, på andre sida av sletta låg byen Leon. Staden som eingong langt attende i tida var tilhaldstad for ein romerk legion. Men før eg kom dit låg det mange dagar med vandring på vegen eg såg bukta seg fram over sletta til han vart borte i soldisen langt der framme. 

Køyrer ein bil kan det gå fort avgarde. Kilometereane vert fort til mil, og ei rekk ikkje å vere heilt tilstades i landskapet. Syklar ein får ein med seg litt meir, men det er føtene som kjenner grunnen ein går på. Om der ein skogsti, grusa veg eller asfalt føtene trør på, så merkar kroppen det, og ein er tilstades i landskapet, opplever det på ein særeigen måte. Visst kan ein verte trøytt og sliten av å gå når bakkane er tunge og sola brenn i nakken, men det er og helsebot i det.  Og sjelebot når tankane får lov å verte frie, til å bearbeide opplevingane, eige liv og erfaringar. 

Men eit spøsmål har eg aldri klart å gi meg svar på. Eg har nok alltid tenkt meg at pilegrim inst inne, kva trussamanhang han står i, alltid har ei søkning, ein lengt, etter å kome nærare Det Heilage, kva så den enkelte kallar denne heilage.  I mitt tilfelle vil det vere den jødiske / kristne Gud.   Men det står ikkje til å nekte for at under mine vandringar på dei jordiske pilegrimsvegane, har eg nok ofte kjent meg meir som ein vandrande turist enn som ein vandrande pilegrim på veg mot eit møte med meg sjølv, og med Gud. Og i Europa er der ei mengd med vandringsvegar, og ikkje alle endar i eit pilegrimsmål. Og der er mange som går, og går langt. Mykje lenger enn eg nokon gong har gått. Nokre få av dei har møtt på mine vandringar.

Så får eg sjå om eg framover gjer meg nokre tankar, pilegrimstankar, om kva det er å vere ein vandrandar.

Mot kveld

Ein fin dag er over og ein lita stund er himmelen i sør fargerik medan skodda ruller over fjellet.

Ein dag i Kapernaum (4)

Men stemninga mellom Jesus og dei rundt han skal endre seg med Jesus sine neste ord; -  - Eg er livsens brød. Den som kjem til meg skal ikkje svelta, og den som trur på meg skal aldri tyrste. For det vil Far min, at kvar den som ser Sonen og trur på han, skal ha evig liv, og eg skal reise han opp på den siste dagen!

No byrjar det å murre mellom dei. -- Høyr , kva er det han seier? Kven trur han att han er? Sa han at han er komen ned frå himmelen og at han er Guds son? Er ikkje dette Jesus, son til Josef? Vi kjenner då både far og mor hans. Korleis kan han sei at han er komen ned frå himmelen? Og at han er Guds son? Dette er då å spotte Gud!

Men Jesus høyrer dei; - Hald opp med denne murringa! Ingen kan koma til meg utan at Far som sende meg dreg han - og eg skal reise han opp på den siste dagen! Eg seier ikkje at nokon her har sett Far, berre han som er frå Gud har sett Far. Sanneleg det seier eg dykk: Den som trur på meg har evig liv! Eg er livsens brød! Eg er den sanne himmelske mannaen, det levannde brødet som har kome ned frå himmelen. Den som et av dette brødet, skal leva til evig tid: Og det brødet eg vil gi, er kroppen min som eg gir til liv for verda!

Uroa mellom tilhøyrane aukar i styrke ved desse orda hans, og spørsmålet høyrest: Korleis kan han sei at han vil gi oss kroppen sin å ete? Men Jesus har meir å sei, noko som ikkje minkar uro i flokken rundt han, ord som bryt totalt med alt dei har lært at lova seier. - - Sanneleg, det seier eg dykk; dersom de ikkje et kroppen til Menneskesonen og drikk blodet hans, har de ikkje liv i dykk! Den som et min kropp og drikk mitt blod har evig liv og eg skal reise han opp på den siste dagen. For kroppen min er sann mat og blodet mitt sann drykk. Den som et mitt mitt kjøt og drikk mitt blod vert verande i meg, og eg i han. Liksom Far, den levande,  har sendt meg , og eg har liv ved han, så skal den som et meg, ha liv ved meg! Dette er brødet som har kome ned frå himmelen; det er ikkje det som fedrene åt, dei som døydde. Den som et dette brødet skal leve i all æve!

Dette var opprørande og harde ord for mange av dei som var til stades i synagoga i Kapernaum. Så totalt braut orda hans med lova sitt forbod mot å drikke blod. Skepsisen mot orda hans lyste nok ut av andleta deira. Dette er harde ord, sa dei, kven kan høyre på slikt!  Men  Jesus er ikkje heilt ferdig, han har litt meir å sei når han merkar reaksjonen på orda sine: Støyter de dykk på orda mine? Kva så når de får sjå Menneskesonen stige opp dit han var før? Det er Anden som gjer levande, her kan mennesket ingenting gjere. Dei orda eg har tala til dykk er ånd og liv.

Dette vart dei utløysande orda som gjorde at mange av dei som var i synagoga den dagen gjekk ut dørene og forlet han. Jesus ser dei går og at det tynnest rundt han. Til slutt vender han seg til sine næraste vener og spør, truleg med sorg i røysta:  Vil de og gå bort?  Det er Simon Peter som tek mot til seg og svarar: Kven skulle vi gå til Herre? Du har det evige livs ord, og vi trur, og vi veit at du er Den Heilage frå Gud!

Det er dramatikk i Johannes si fortelling om denne dagen i Kapernaum si synagoge. Han har ikkje fortalt om nattverdsmåltidet i Jerusalem, men Johannes si fortelling knyter for meg mange band til påskemåltidet som dei andre fortel om. Men samstundes gir det meg andre og djupare innfallsvinklar til Jesus sitt oppdrag, og kvifor han kom. Og eg synest Salvador Dali sitt måleri over her, på ein fin måte skildrar brødet som kom for å gi oss sin kropp og sitt blod. Som kom for å oppfylle oppdraget han hadde frå Gud sin Far. Det som enda med dei siste orda hans på krossen. - Det er fullført!  Kom Guds  godkjenninga påskemorgonen i gravhagen då sola rann? 

Eg trur, hjelp meg i mi vantru, var det ein som svara Jesus ein gong. Ja, eg trur, - men skjønar eg det? Der må eg nok tilstå at eg kjem til kort. Kvifor måtte Jesus gå igjenom dette? Kristne tenkjarar frå Paulus av og til idag har meisla ut forklaringar på spørsmålet mitt, men er deira forklaringar heile svaret? Eg trur ikkje det fordi deira og mine tankar vert berre mennesketankar, om vi aldri så mykje trur vi har den heile og fulle sanninga. Men over våre tankar ligg Guds tankar, og Guds råd og vilje som er mykje meir enn vi kan fatte og forstå.. Men treng eg å vite alt og forstå alt?  Jesus snakkar om å tru, ikkje å vite. Då får det vere nok, også for meg. Så får eg vere nøgd med å tru og vente på at det heile og fulle svaret på kvifor det hende er gøymt til vi får sjå og høyre det eingong der framme, i Guds time, i Guds rike.